VÜCUT ANALİZİ

1. ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER

1.1. Antropometri Tanımı

     Antropometri, Yunanca “antropos” (insan) ve “metikos” (ölçü) sözcüklerinden oluşan

ve insan vücudunun ölçülerini konu edinen bir bilim dalıdır.

     Genel anlamıyla insan bedeninin nesnel özelliklerini, belirli ölçme yöntemleri ve

ilkeleriyle boyutlarına ve yapı özelliklerine göre sınıflandıran bir tekniktir.

İnsan vücudunun ölçülerini elde ederken bu ölçülerin çeşitli topluluklar, meslekler,

yaş ve cinse göre farklı oluşlarını etkileyen etmenlerin araştırılması da antropometrinin

araştırma konuları arasına girer.

1.2. Antropometrik Ölçümlerin Kullanım Alanları

     Günümüzde çocuk hastalıkları dalında, plastik ve estetik cerrahide, hormon

bozuklukları dalında, dişçilikte, sporda, beslenme çalışmalarında, resim-heykel sanatlarında

ve vücuda yapılan kozmetik bakımlara yönelik analizlerde antropometri ölçüm

yöntemlerinden geniş çapta yararlanılmaktadır.

     Antropometrik ölçülerin değerlendirilmesinde genelde vücut yapısının, ideal vücut

ağırlığının ve kompozisyonunun belirlenmesi ile vücut bölümlerinin birbirine oranları yani

“proporsiyonu” göz önünde bulundurulur.

1.3. Kozmetik Bakımlara Yönelik Vücut Analizinde Antropometrik Ölçümler

     Kozmetik vücut bakım uygulamaları arasında olan selülit, beden inceltme ve deri

çatlaklarına yönelik işlemlerde başarılı sonuçlar alabilmek için öncelikle normal ve sağlıklı

bir vücudun yapı ve özelliklerinin bilinmesi gerekir (bk. Mesleki Anatomi ve Fizyoloji

modülü). Anatomik ve fizyolojik açıdan incelenen vücudun, antropometrik yöntemlerle

ağırlık ve boy uzunluğu arasındaki oran, bel-kalça oranı ve deri kıvrım kalınlıkları ölçülerek

kişinin vücudunun kendi yaşı ve cinsiyeti için “normal” olarak kabul edilen ölçülerde olup

olmadığı belirlenir. Bu ölçüm ve hesaplamalardan elde edilen veriler ışığında, kişinin vücut

şeklindeki bozukluklarla ilgili şikâyetlerini hafifletmek veya gidermek amacıyla uygun bir

bakım planı hazırlanır ve uygulanır.

1.3.1. Vücut Ağırlığı ve Boy Uzunluğu

     Vücut ağırlığı; kemik, diş, kas, organlar, sıvılar ve adipoz dokunun toplamıdır.

     Bunların her biri üreme, büyüme, fiziksel aktivite ve yaşla değişikliğe uğrar.

Yetişkin bir insanına vücut ağırlığının yaklaşık % 60'ı sudan oluşur. Yeni doğmuş bir

bebekte bu oran % 80 civarındadır. Bu hesaba göre 65 kg ağırlığında ortalama bir kişi,

yaklaşık 40 kg vücut suyuna sahiptir. Sağlıklı yetişkin bir insanın vücudunda yaklaşık 5–6

litre kan vardır ve bu miktar, vücut ağırlığının ortalama % 8'ini oluşturur. Bunun dışındaki

ağırlık ise kemikler ve dişler gibi sert kısımlar ile kas ve organların bileşiminde bulunan katı

maddelerdir.

     Sayılar ve oranların dışında ise insanlar için vücut ağırlıklarının başka anlamları da

vardır. Dönemin moda güzellik anlayışı, “zayıf” olmayı “güzel” olarak belirlemişse insanlar

kendilerini bu tanıma uydurmak istemekte ve çoğu zaman da bu uğurda sağlıklarını

kaybetmektedir. Unutulmamalıdır ki ideal kilo, vücudunuzdaki yağ miktarının düşük olduğu

ve vücudunuzun sağlıklı kabul edildiği ağırlık aralığıdır.

     Güzellik hizmetleri sektör elemanlarının en önemli görevlerinden biri de insan

sağlığının korunmasına katkıda bulunmaktır. Bu sorumluluk bilinciyle çalışan bir vücut

bakım elemanı, müşterilerini sağlıklı vücut ağırlığının kişiye özel olduğu konusunda

bilinçlendirmelidir.

Vücut ağırlığının kişiden kişiye değişiklik göstermesinin nedenleri:

 Genetik yapı; genetik özellikler boy uzunluğu, vücut yapısı ve şeklini belirler.

 Bireyin vücudunda enerji yakma hızı farklılık gösterir.

 Bireyin vücut bileşimi; kas dokusu yağ dokusundan daha fazla enerji harcar.

 Yapılan fiziksel aktivitenin düzeyi ve tüketilen besinler önemli rol oynar.

 Boy uzunluğu da genetik, hormonal, beslenme ve çevresel etkenlere bağlı olarak

kişinin cinsiyetine ve yaşına göre farklılık gösterir.

     Hemen her kültürde uzun boy, bir güzellik ya da yakışıklılık unsuru olarak kabul

edilse de estetik bilimi açısından asıl önemli olan bedendeki uyumdur. Bu uyum, tarih

boyunca ressam ve bilim adamı Leonardo Da Vinci, mimar Vitruvius gibi estetik bilimiyle

değişik disiplinlerde ilgilenen kişilerce araştırılmıştır. Bu araştırmalar sonucunda sağlıklı

yetişkin bir insanın “estetik” açıdan göze hoş görünebilmesi için boy uzunluğunun kafa

uzunluğuna oranının 1/6 veya 1/7 olması gerektiği iddia edilmiştir.

     Günümüzde yapılan araştırmalar sonucunda, doğada 1,618 (phi=fi) sayısına denk

gelen “altın oran” denilen bir oranın insan bedeninde de var olduğu bilinmektedir.

Şekil 1.1: İnsan vücudunda altın oran

     Elbette herkesin uzun boya ya da “altın oran” ölçülerine uygun bir vücuda sahip

olması beklenemez. Boy da tıpkı kilo gibi birçok etmenden etkilendiği için “kişisel” bir

özellik olarak kabul edilmelidir.

     İyi bir vücut bakım uzmanı, bilimsel ve sosyolojik açıdan genel kabul görmüş estetik

değerlerin ışığında, müşterisinin bu kişisel özelliklerini doğru analiz edebilme becerisine

sahip olmalıdır.

     Sağlıklı bir insanın boyu ile kilosu arasında bir orantı olması gerektiği bilim

çevrelerince kabul edilmiş bir görüştür. Bu orantının hesaplanmasında çeşitli formüller

vardır. Kozmetolojide uygulanan vücut analizi için kolay uygulanabilmesi, geçerli ve

güvenilir sonuçlar vermesi nedeniyle “beden-kitle indeksi” formülü kullanılmaktadır.

Beden-Kitle İndeksi (BKİ) (kg/ m²)= Vücut Ağırlığı (kg) / Boy (m²)

     Beden-kitle indeksinin hesaplanabilmesi için kişinin vücut ağırlığının ve boy

uzunluğunun bilinmesi gerekmektedir.

1.3.2. Vücut Ağırlığının Belirlenmesi

     Vücut ağırlığının belirlenmesi, vücut analizinde ilk adımdır. Kişinin yaşına ve

cinsiyetine uygun ağırlıkta olup olmadığı, ağırlık ölçümünden sonra yapılacak hesaplamayla

belirlenir. Unutmamak gerekir ki tek başına vücut ağırlığını değerlendirmek, vücut

ağırlığının sağlıklı olup olmadığını göstermez. Aynı zamanda vücut yağının hangi bölgede

yer aldığının ve miktarının da göz önüne alınması gerekmektedir. Bu ölçümler, daha detaylı

vücut analizinin gerektiği durumlarda yetkili sağlık kuruluşları tarafından yapılmalıdır.

Günümüzde vücut ağırlığını belirlemek amacıyla çeşitli tartı aletleri kullanılmaktadır.

Bunlar mekanik tartı (baskül), elektronik tartı ve vücudun yağ oranının, boy ve kilonun,

beden-kitle indeksinin ve vücut yüzeyinin aynı anda analizini yapan dijital vücut analiz

cihazları olarak sınıflandırılabilir.

                                         Resim 1.1: Mekanik tartı (baskül)                    Resim 1.2: Elektronik tartı

     Vücut analizi işleminde kullanılacak tartı aleti, bunlardan herhangi biri olabilir. Dikkat

edilmesi gereken nokta, tartının bakım ve ayarlarının düzenli aralıklarla yaptırılmasıdır.

Vücut analizinde uygulanan tüm ölçüm ve tartım işlemlerinde, sonuçları kaydetmek

için bir müşteri takip kartı ya da bilgisayar için hazırlanmış bir müşteri takip programına

ihtiyaç vardır. Müşteri takip kartları, yapılacak işleme uygun olarak vücut bakım uzmanı

tarafından hazırlanabileceği gibi bazı kozmetik ve elektro estetik cihaz firmalarından da

temin edilebilir. Bu öğrenme faaliyeti boyunca işlem sırasına paralel olarak bir müşteri takip

kartı oluşturulacak ve örneklerde kullanılan değerler karta işlenecektir.

     Bilgisayarda kullanılan programlar ise piyasada tıpta, beslenme ve diyet disiplininde,

sporda ve uygulamalı kozmetoloji alanlarında kullanılmak üzere satılmaktadır. Bu

programlarla kayıt işlemlerinin yanı sıra vücut analiziyle ilgili tüm hesaplamalar bilgisayar

ortamında yapılarak sonuçlar daha hızlı ve hatasız olarak alınabilmektedir.

1.3.2.1. Vücut Ağırlığı Ölçümünü Etkileyen Unsurlar

     Tam ve doğru bir tartım işleminin yapılabilmesi için sonucu etkileyebilecek unsurların

kontrol altına alınması gerekir. Bu unsurlar kaynaklarına göre şu şekilde sınıflandırılabilir:

Araç gereç ve cihazlardan kaynaklanan unsurlar

 Tartı aletlerinin ayar ve bakımı

Tartı aletlerinin zaman geçtikçe ölçüm hassasiyeti bozulmaktadır. Özellikle tartım işleminin çok sık yapıldığı yerlerden biri olan vücut bakım ünitelerinde bu ayar kaybı daha kısa sürede olacağından aletlerin bakım aralıklarının da bir ev tartısına oranla daha kısa olması gerekecektir.

Kişinin metabolizmasından kaynaklanan unsurlar

 Kabızlık

Kabızlıkta vücutta hem besin artıkları hem de bunların normal olarak atılamamasından dolayı fazla miktarda su tutulmaktadır. Dolayısıyla ağırlık, asıl vücut ağırlığından daha fazla çıkacaktır. Doğru ağırlığı belirlemek için öncelikle kabızlığın giderilmesi ve ardından tartım yapılması gerekir.

 İshal

İshalde ise kabızlığın tersine, vücuttan önemli ölçüde su kaybedilir. Bu durumda da ağırlık, asıl ağırlıktan daha az bulunacaktır. Tartım işlemi, ishalin tedavisinden sonra doğru sonucu verecektir.

 Adet öncesi ve adet dönemi

Bu dönemde vücutta hormonların etkisiyle fazladan su tutulmaktadır. Tartım için dönemin bitmesi beklenmelidir.

 İlaçlar ve tedaviler

Kişinin vücutta aşırı su tutulmasına veya atımına neden olan ilaç ya da tedavi alıp almadığı, tartımın sonuçlarını etkileyecektir. Örneğin, kortizon içeren ilaçlar ve bu çeşit tedaviler vücutta önemli ölçüde su biriktireceğinden tartım işleminin tedavi bitiminde yapılması tercih edilmelidir.

Günlük yaşam faaliyetlerinden kaynaklanan unsurlar

 Uzun yolculuklar

Uzun süre hareketsiz kaldığı için vücuttaki kan ve lenf dolaşımı yavaşlar ve sıvı atımı minimum düzeye düşer. Bu durumda ölçülen ağırlık, gerçek ağırlıktan fazla bulunacaktır.

 Uzun süre ayakta durma

Uzun yolculuklardaki kadar olmasa da aynı sebeplerden dolayı ölçülen ağırlığı artırıcı etkiye sahiptir. Tartım işleminin, kişinin dinlenmiş olduğu bir gün veya saatte yapılması önemlidir.

 Egzersiz ve sportif faaliyetler

Özellikle uzun süre ve terleyerek yapılan egzersiz ve antrenmanlarda vücut, önemli oranda su kaybedeceğinden tartım sonucu gerçek sonuçtan düşük çıkacaktır. Bu tür faaliyetlerin yapılmadığı bir gün veya faaliyetlerden önceki saatler tartım için daha uygundur.

 Hamam, sauna, buhar banyosu seansları

Bu tür banyolarda terleme yoluyla su kaybı çok fazladır. Tartım işlemleri bu seanslardan sonra yapılmamalıdır.

 Beden inceltmeye yönelik bakım seansları

Vücut bakım işlemlerinden elektrik akımı ve basınçla yapılan beden inceltme seanslarında, kaslar ve dolaşım uyarıldığı için ter ve idrar yoluyla sıvı kaybı fazla olacaktır. Tartım işlemlerinin bu seanslardan sonra yapılması uygun değildir.

 Kıyafetler

Vücut ağırlığı giyilen kıyafetler, ayakkabılar, takı ve aksesuarlar nedeniyle gerçek ağırlıktan fazla bulunabilir. Bunlar çıkarılmalı, çok hafif giysilerle ya da iç çamaşırlarıyla ve çıplak ayakla (Bir kullanımlık terlikler kullanılabilir.) tartım yapılmalıdır.

 Yemek öğünleri

Ortalama bir öğünle vücuda yaklaşık 300–400 g kadar ağırlık eklenir. Bu nedenle tartım işleminin öğünlerden önce, hatta mümkünse aç karnına yapılması daha doğru sonuç verecektir.

1.3.2.2. Vücut Ağırlığının Doğru Belirlenmesi İçin Uygun Şartlar

     Tüm bu unsurlar değerlendirildiğinde vücut ağırlığının doğru tartılması için en uygun

şartlar şunlardır:

Tartılacak müşterinin;

 Sabah saatlerinde ve aç olarak,

 Su kaybı veya su tutulmasına neden olan hiç bir etken yokken,

 Tamamen dinlenmiş bir durumda,

 Hafif kıyafetlerle çıplak ayakla ya da bir kullanımlık terliklerle,

 Ayarları düzenli olarak kontrol edilen bir tartıyla tartılması, uzmanı doğru

sonuca ulaştıracaktır.

     Tartım işleminden elde edilen sonuçlar, kimlik ve iletişim bilgilerinden sonra müşteri

takip kartının “ölçüm sonuçları ve takip” bölümüne veya bilgisayar programına işlenerek

vücut analizi uygulamasının diğer aşaması olan boy ölçme işlemine geçilecektir.

Tablo 1.1: Vücut analizi müşteri takip kartı

     Ağırlık ölçümünün tam ve doğru olarak yapılabilmesi için müşterinin bu soruların

tümüne “hayır” cevabını vermiş olması gerekir.

Tablo 1.2: Ölçüm sonuçları ve takip

1.3.3. Boy Uzunluğunun Belirlenmesi

     Vücut analizinde, ikinci önemli adım boy uzunluğunun belirlenmesidir. Kişinin

cinsiyet ve yaşına uygun boyda olup olmadığına, boy ölçüm işleminin sonuçlarının

değerlendirilmesiyle karar verilebilir. Bu veriler, bir sonraki aşamada BKİ formülünde

kullanılarak kişinin boy ve ağırlığı arasındaki oranın kendi yaş ve cinsiyetine göre normal

kabul edilen değerler arasında olup olmadığının tespitinde kullanılabilecektir.

Boy uzunluğu ölçümünde mekanik, elektronik ve dijital çeşitli alet ve cihazlar

kullanılmaktadır.

     Aşağıdaki resimlerde bu cihazlara çeşitli örnekler verilmiştir.

Resim 1.3: Portatif boy ölçüm çubuğu, elektronik boy ölçerli yetişkin terazisi ve dijital boy

ölçme çubuğu

     Boy uzunluğunun ölçülmesinde bu alet ve cihazların herhangi biri kullanılabilir. Bu

tür cihazların bulunmadığı ortamda ise basit bir mezür ya da metreyle de ölçüm yapmak

mümkündür.

1.3.3.1. Boy Uzunluğu Ölçümünü Etkileyen Unsurlar

 Cihazların bakım ve onarım durumu

     Ağırlık ölçme konusunda da anlatıldığı gibi bakımı düzenli yapılmayan cihazlar,

ölçümün hatalı yapılmasına neden olabilir.

 Ölçüm cihazının üzerinde durduğu zeminin durumu

     Hangi tür araç ve cihazla ölçüm yapılırsa yapılsın zeminin düzgün ve düz olmaması

ölçümde hataya neden olacaktır. Bu nedenle ölçüm cihazları mümkün olduğunca düz

bir zemine konulmalı; gerekiyorsa bir su terazisi kullanılarak bundan emin

olunmalıdır.

 Müşterinin ayakkabı taban ve topuk yüksekliği

     Kullanılan ayakkabı topuksuz dahi olsa taban yüksekliği sonucu değiştirebilir. Boy

ölçümünde en doğru sonuca, müşteriye taban ve topuk yükseltisi olmayan hijyenik bir

kullanımlık terlik giydirilerek yapılacak bir ölçümle ulaşılır.

 Müşterinin duruşu

     Boy ölçümü yapılırken müşterinin doğal bir şekilde dik durması gerekir. Fakat bazı

insanlarda bu duruş alışkanlık hâline gelmediğinden ölçüm yapacak uzmanın

müşterisini, dik durması için uyarması gerekebilir. Normal bir dik duruşta baş dik,

çene hafifçe içerde, göğüs düz ve hafif dışarıda, kollar serbest bir durumda yanlarda,

karın içerde ve ayaklar tam olarak yere basar durumda olmalıdır.

 Müşterinin nefes alış verişi

     Ölçüm sırasında müşterinin nefesini tutması ya da çok uzun nefesler alıp vermesi de

sonucu etkileyebilir. Bu durumda da uzman, müşterisini rahat ve normal nefes alması

yönünde uyarmalıdır.

1.3.3.2. Boy Uzunluğunun Doğru Belirlenmesi İçin Uygun Şartlar

     Tüm bu unsurlar değerlendirildiğinde boy uzunluğunun doğru ölçülmesi için en uygun

şartlar şunlardır:

 Ölçüm cihazlarının periyodik bakım ve ayarları yapılmış olmalıdır.

 Ölçüm cihazlarının üzerinde durduğu zemin düz ve düzgün olmalıdır.

 Ölçüm sırasında müşterinin ayağında bir kullanımlık terlikler olmalıdır.

 Ölçüm sırasında müşterinin dik ve serbest durması sağlanmalıdır.

 Ölçüm sırasında müşterinin rahat ve normal nefes alıp vermesi sağlanmalıdır.

     Tüm bu şartlar sağlandıktan sonra, cihaz kullanım talimatlarına ve tekniğine uygun

olarak yapılacak bir boy ölçme işlemi sonucunda müşterinin boy uzunluğu sıfıra yakın bir

hata payıyla ölçülmüş olacaktır.

     Boy ve kilo ölçümlerinden elde edilen sonuçların, yaşa uygun olup olmadığı aşağıdaki

tablo yardımıyla genel olarak belirlenebilir ancak tabloda verilen değerlerin “ortalama

değerler” olduğu ve vücut analizi için yeterli olmadığı unutulmamalıdır.

     Örneğin, ölçüm sonuçlarına göre 164 cm boyunda, 60 kg ağırlığında bulunan 38

yaşındaki bir kişinin değerleri tabloda bulunup birleştirildiğinde boyuna ve yaşına göre ideal

kilosunun 61 civarında olması gerektiği sonucuna ulaşılır. Bu sonuca göre kişi, ideal

kilosundan 1 kg daha hafif olmakla beraber “zayıf” olarak nitelendirilebilmesi için BKİ’nin

de hesaplanması gerekir.

Tablo 1.3: Yaşa ve boya göre belirlenmiş ortalama vücut ağırlıkları

     Boy ölçümü işleminden elde edilen sonuçlar, müşteri takip kartına veya bilgisayar

programına işlendikten sonra vücut analizi uygulamasının diğer aşaması olan beden-kitle

indeksi hesaplama işlemine geçilebilir.

Tablo 1.4: Boy ve ağırlık ölçümlerinin vücut bakım müşteri takip kartına işlenmesi

     Güzellik hizmetleri alanında vücut analizi yapmamızın amacı, vücut kompozisyonunu

düzeltmeye yönelik uygulamaları bu verilerden yararlanarak planlamak ve tekrarlanan bakım

seanslarında ölçülerdeki değişikliği izlemektir. Bu nedenle müşteri takip kartına bir “ilk

ölçüm” bölmesi hazırlanmıştır. Ağırlıktaki değişiklikleri izlemek ve değerlendirmek

amacıyla yapılacak işlemin gerektirdiği sayıda ölçüm bölmesi eklenebilir.

     Takip kartını tuttuğumuz müşterimiz 38 yaşında bir yetişkin olduğu için boy uzaması

durmuştur. Bu nedenle boy ölçüm işlemi tekrarlanmayacaktır. Gelişme çağında (18–25 yaş

arası) bir müşterimiz olursa BKİ değerlerini etkileyeceği için boy ölçümünün de tekrarlanması gerekecektir.

1.3.4. Beden Kitle İndeksi (BKİ)

     Kilonun durumunu saptamak için çoğunlukla beden kitle indeksinden (BKİ)

yararlanılır. Beden kitle indeksi, vücut ağırlığının boyun karesine bölünmesiyle elde edilir.

     Bazı kaynaklarda vücut kitle indeksi (VKİ) veya body-mass ındeks (BMI) olarak da

adlandırılır. BKİ, vücut yağ dağılımı hakkında bilgi vermediği gibi çocuklarda, hamilelerde

ve sporcularda kullanılmaz.

Beden Kitle İndeksi (BKİ) (kg/ m²)= Vücut Ağırlığı (kg) / Boy (m)2

Bir önceki konuda boy ve kilosunu yaşına göre değerlendirdiğimiz müşterimiz Bengü

Hanım’ın BKİ’ni bu formülle bulalım:

BKİ (kg/ m²)= Vücut ağırlığı (kg) / boy (m)2

BKİ (kg/ m²)= 60 (kg) / (1,64(m))2

BKİ (kg/ m²)= 60 / (1,64). (1,64)

BKİ (kg/ m²)= 60/ 2,68

BKİ= 22,38 kg/ m²

     Elde ettiğimiz değer, bu konuda yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda elde edilen BKİ değerlendirme tablolarından okunarak anlamlı hâle gelebilir.

Tablo 1.5: Her iki cinsiyet için ortalama BKİ değer aralıkları

     Bulduğumuz sonucu Tablo 1.5’e göre değerlendirirsek müşterimiz Bengü Hanım’ın

22,38 kg/ m² BKİ ile normal değerler aralığında yer aldığını görürüz. Normal değer aralığı

içerisinde cinsiyete göre en ideal değeri ise tabloda görebiliriz.

Tablo 1.6: Cinsiyete göre BKİ ideal değerleri

     Müşterimiz, 22,38 kg/ m² indeksle ortalama BKİ değer aralıklarında görünmekle

beraber cinsiyetine göre ideal değer olan 21’in üzerindedir.

    

Tablo 1.7: BKİ sonuçlarının müşteri takip kartına işlenmesi

     Değişiklikleri takip etmek ve normal değerlerle kıyaslamak amacıyla “referans

değerlere göre takip” bölümü oluşturularak BKİ oranı için referans değerleri gösteren çizelge

hazırlanmıştır. Çizelgede BKİ için “normal” kabul edilen değerler yeşille normalin altında ve

üstünde kabul edilen değerler ise kırmızıyla gösterilmiştir. Müşterimiz için bulduğumuz

değer, çizelge üzerinde ölçüm tarihi ve tam değer not alınarak işaretlenmiştir.

Tarih:04.02.08

Değer: 22.38

     BKİ ile normal ya da fazla kilolu olarak kategorize edilen insanlar için “bel çevresi

ölçümü”(BÇ) daha yararlı olabilir. Örnek olarak kas hacmi fazla olan bir kişinin BKİ’si

25’ten büyük olabilir ki bu da onun BKİ ölçeğinde fazla kilolu olarak görünmesine neden

olabilir. Fakat BÇ ölçümüne göre bu kişi aslında fazla kilolu değildir.

     Bu nedenle BKİ hesaplanan kişi için beden inceltme ya da selülit bakımına karar

verilmeden önce, bel çevresi ve kalça çevresi ölçümleri alınmalı; bel-kalça oranı bulunarak

tüm sonuçlar birlikte değerlendirilmelidir.

1.3.5. Bel Çevresi Ölçüsünün (Bel Çapı=BÇ) Belirlenmesi

     90–60–90 ölçülerine sahip olmanın “güzel” sayılmanın bir ön şartı olduğu

günümüzdeki güzellik anlayışının temel ilkelerinden biridir. Oysa yapılan araştırmalar

göstermektedir ki bu ölçüler de tıpkı boy ve kilo gibi genetik, beslenme, fiziksel aktivite,

genel sağlık ve çevresel etmenler gibi birçok şeyden etkilenerek değişiklik göstermektedir.

Dolayısıyla herkesin bu ölçülerde olmasını beklemek ya da herkesi bu ölçülere ulaştırmaya

çalışmak için tüm bu etkenleri kontrol altına almak gerekir ki bu mesleğimiz sınırları

içerisinde imkânsızdır. Ayrıca tıp bilimiyle diğer tüm etkenler, kontrol altına alınabilse ve

genetik bilimi yöntemleri çok gelişse bile herkesin yalnızca “güzel” kabul edilen ölçülerde

doğması mümkün değildir.

     Bir güzellik hizmetleri elemanının bu konuda sahip olması gereken bakış açısı, sağlıklı

olmayan bir bedenin “güzel” de olamayacağıdır. “Sağlıklı olmak” şartı tıp disiplini içerisinde

sağlandıktan sonra genel kabul gören “güzellik anlayışı” ölçülerine; kişinin fiziksel

özellikleri, yaşam tarzı ve alışkanlıklarına uygun bir destek programıyla ulaşmak mümkün

olabilir.

     Güzellik ve vücut kompozisyonu açısından bakıldığında vücuttaki toplam yağ miktarı,

önemli olmakla beraber yağın nerede biriktiğini bilmek daha önemlidir. Bu bilgi, vücudun

genel görünüşünün hangi bölgelerde bozulduğunu anlamamıza yardımcı olduğu gibi kişinin

genel sağlık durumu ve kalp-damar hastalıkları açısından risk taşıyıp taşımadığı hakkında da

fikir verebilmektedir. Bel çevresi ölçümü, karın bölgesinde biriken derialtı yağını ve karın

kaslarının tonusunu (normal gerginliğini) en iyi şekilde yansıtır.

     Bel çevresi ölçümünde mezür (şerit metre) kullanılabilir. Üzerindeki rakamlar ve

çizgilerin net ve tamam olması güvenilir bir ölçüm için yeterli olacaktır. Alınan sonucun

kaydedilmesi için ise müşteri takip kartı veya bilgisayar programı gerekir.

1.3.5.1. Bel Çevresi Ölçüsünün Belirlenmesini Etkileyen Unsurlar

 Şişkinlik, gaz, kabızlık, regl, kortizon tedavisi ve hamilelik

     Bu durumlarda karındaki şişkinliklerden bel çevresi de etkileneceği için ölçümler

gerçek sonuçları ifade etmeyecektir. Sorun giderilmeli, tedavinin veya dönemin

bitmesi beklenmeli ve ölçüm, vücut fazla suyu attıktan sonra yapılmalıdır.

 Ölçüm yerinin doğru saptanması

     BÇ ölçümü, göbek deliği başlangıç alınarak ve mezür yere paralel bir şekilde vücuda

sarılarak yapılmalıdır.

 Müşterinin duruşu

     Boy ve kilo ölçümünde olduğu gibi burada da müşterinin ayakta dik ve rahat bir

biçimde durması gerekir. Ölçüm yapılacağı anda normal olarak nefes vermesi, havanın

neden olduğu genişliğin giderilmesini sağlayacaktır.

 Müşterinin giysisi

     Ölçümün oldukça ince giysiler üzerinden mümkünse de deri üzerinden yapılması hata

payını azaltacaktır.

 Ölçüm zamanı

     Ölçüm için en uygun saatler midenin boş olduğu ve gaz, şişkinlik gibi şikâyetlerin

daha az görüldüğü sabah saatleridir.

 Bel çevresi, vücut ağırlığının aksine boy uzunluğu ve yaştan fazla

etkilenmemektedir.

     Vücut bakım uzmanı, bel çevresi ölçüm sonuçlarını referans değerleri tablosunda

analiz ederek vücut analizinin önemli sonuçlarından birini bulmuş olacak hem de müşterisine

taşıdığı sağlık riski açısından yol gösterici açıklamalar yapabilecektir.

     Tablo 1.8’de bel çevresi ile ilgili her iki cinse ait normal değerler ile sağlık açısından

risk taşıyabilecek değerler bulunmaktadır.

Tablo 1.8: Bel çevresi referans değerleri

     Örnek: Müşterimizin bel çevresini tekniğine uygun olarak ölçüp 67 cm bulmuş olalım.

Bu sonucun referans değerlere göre normal ölçülerde olduğu tabloda görülmektedir.

Bel çevresi 85 olarak ölçülmüş olsa idi bu bulgu, müşterimizin cinsiyetine göre kalın

bir bel çevresine sahip olduğu, aynı zamanda kalp-damar hastalıkları açısından da risk

taşıyabileceği şeklinde yorumlanabilirdi.

     Örneğimizdeki müşterimize ait bel çevresi (BÇ) değeri, müşteri takip kartına Tablo

1.9’da gösterildiği gibi işlendikten sonra, bir sonraki aşamaya geçilebilir.

Tablo 1.9: Bel çevresi ölçüm sonuçlarının müşteri takip kartına işlenmesi

     Bel çevresi ölçümünden elde edilen sonuçları kendi içerisinde ve BKİ ile birlikte

değerlendirerek yorum yapabileceğiniz gibi kalça çevresi ile birlikte değerlendirdiğinizde

vücuttaki oran orantı daha anlaşılır hâle gelecek ve vücutta estetik açıdan görüntü

bozukluğunun olup olmadığı daha kolay anlaşılabilecektir.

1.3.6. Kalça Çevresinin Belirlenmesi

     Kalça çevresi, bel ve göğüs çevresiyle birlikte güzellik ölçülerini belirleyen bir bölge

olarak kabul edilmekle birlikte tek başına fazla bir anlam ifade etmez. Ölçümden elde

edilecek sonuç, BÇ ile birlikte değerlendirildiğinde vücudun orantılı olup olmadığı hakkında

anlamlı sonuçlara varılabilir. Bu sonuçlar ayrıca obezite tespitinde de BKİ ve deri kıvrım

kalınlığı ölçüleriyle birlikte kullanılmaktadır.

     Ölçüm için gerekli malzemeler; BÇ ölçümündeki gibi bir şerit metre ve müşteri kayıt

kartıdır.

1.3.6.1. Kalça Çevresinin Belirlenmesini Etkileyen Unsurlar

 Regl, kortizon tedavisi ve hamilelik

     Bu gibi durumlarda vücudun tümü az ya da çok şişkindir. Dolayısıyla ölçümlerden

doğru sonuca ulaşılamayacaktır.

 Ölçüm yerinin doğru saptanması

     Kalça çevresi olarak arkada kaba et bölgesi büyük kaslarının (gluteus maksimusların)

ve önde çatı kemiğinin üst noktası (simfiz pubis) üzerinden geçen en geniş çap kabul

edilmektedir. Ölçümün bu noktalardan yapılması gerekir.

 Müşterinin duruşu ve giysisi

     BÇ ölçümünü etkileyen faktörler, kalça çevresi için de etkendir.

Örnek müşterimizin kalça çevresi ölçüm sonucu (KÇ) 102 cm bulunmuş olsun.

Bulunan ölçüler müşteri takip kartına Tablo 1.10’da gösterildiği gibi kaydedildikten

sonra, bel kalça oranının hesaplanmasına geçilebilir.

Tablo 1.10: Kalça çevresi ölçümünün müşteri takip kartına işlenmesi

     Kalça çevresi ölçümü, vücut analizinde tek başına bir gösterge olmadığından ve

bel/kalça oranının bulunmasında kullanıldığından çizelgede normal değerler

gösterilmemiştir. Bununla beraber yapılan vücut inceltme bakımlarında, kalça çevresindeki

bölgesel incelmenin takip edilebilmesi amacıyla bir çizelge hazırlanmıştır.

1.3.7. Bel Kalça Oranının Hesaplanması

     Vücut bakım uzmanının analiz ettiği vücutta estetik açıdan bir biçim düzensizliği olup

olmadığını tespit edebilmesi için vücudun şekli ve yağ dağılımı hakkında da yorum

yapabilmesi gerekir.

     Vücudunuzda depo olan yağ, adipoz dokuyu (yağ dokusunu) oluşturan trigliseritlerden

(yağ asitlerinden) oluşur.

     Yetişkin kadının vücut ağırlığının % 20–27’si, yetişkin bir erkeğin vücut ağırlığının %

12–15’i adipoz dokudan meydana gelir. Adipoz dokunun vücuttaki dağılımı, erkek ve

kadında farklılık gösterir. Yağ dokusunun vücutta yerleşimine göre iki temel vücut tipi

vardır.

 Android tip

     Yağın bedenin üst tarafında toplandığı görülür. “Elma biçimi” de denilmektedir. Bu

tipte bedenin bel üzerinde kalan kısmının, belin altında kalan kısma oranla daha geniş,

şişman veya yapılı olduğu görülür. Erkeklerde daha sıklıkla görülür. Bu tip bir vücuda

sahip olan kişinin bel çevresi normal değerlere göre daha fazla, kalça çevresi de daha

az olacaktır. Dolayısıyla bel kalça oranı da normal değerlerin üzerinde bulunacaktır.

 Jenoid tip

     Yağın bedenin alt tarafında toplandığı vücut tipidir. “Armut biçimi” de denilmektedir.

Kalça, basen ve bacaklar üst kısma göre daha kalın, geniş veya yapılı görünür. Armut

biçimi vücut çoğunlukla kadınlarda görülür. Bu tip bir vücuda sahip olan kişinin bel

çevresi normal değerlere göre daha az, kalça çevresi de daha fazla olacaktır. Dolayısıyla bel kalça oranı da normal değerlerin altında bulunacaktır.

     Burada dikkat edilmesi gereken, vücut tipinin genetik bir özellik olduğudur. Ölçüm

sonuçları normal kabul edilen değerlerin az farkla dışında çıksa bile bu kişiler, kendi vücut

tipleri dâhilinde “orantılı” olarak kabul edilebilir.

Resim 1.5: Yağ dağılımına göre vücut tipleri

     Bel/ kalça oranı, bel çevresinin santimetre olarak kalça çevresi ölçüsüne bölünmesiyle

bulunur.

Bel / Kalça Oranı = Bel Çevresi (cm) / Kalça Çevresi (cm)

     Kadınlar için sağlıklı bel/ kalça oranı 0,8 ya da daha düşük, erkekler için sağlıklı bel/

kalça oranı 1,0 ya da daha düşük olarak belirlenmiştir. Bu oran erkeklerde 1,2'yi, kadınlarda

0,8’i geçtiğinde vücudun orantısı bozulduğu gibi şişmanlığa bağlı kronik hastalıkların

görülme riski de artar.

     Bel kalça çevresi oranı, şişmanlığın tipinin belirlenmesinde de iyi bir göstergedir. Bel/

kalça oranı erkeklerde 1,2; kadınlarda 0,8 in üzerindeyse “android tip şişmanlık”, erkeklerde

1,0; kadınlarda 0,7’nin altındaysa “jenoid tip şişmanlık” olarak kabul edilir. Bu oranlar Tablo

1.11’de sınıflandırılmıştır.

Tablo 1.11: Cinsiyete göre jenoid, ideal ve android vücut tiplerinin bel/kalça oranları referans

değerleri

     Örnek müşterinizin bel çevresi 67 cm, kalça çevresi ise 102 cm olarak bulunmuştur.

     Müşterinizin bel/kalça oranını “bel çevresi (cm) / kalça çevresi (cm)” formülüyle

bulacak olursak:

Bel/ kalça oranı: 67cm / 102 cm

Bel/kalça oranı: 0, 65 cm olarak bulunur.

     Sonuç, cinsiyete ve referans değerlere göre değerlendirildiğinde müşterinizin ideal

sınırların altında jenoid tip olduğu söylenebilir.

Tablo 1.12: Bel/kalça oranının müşteri takip kartına işlenmesi

     Güzellik hizmetleri alanında vücut analizi yapmak için temel olarak BKİ ve BÇ/KÇ

oranları yeterli olmaktadır. Uygulanacak beden inceltme, selülit giderme vb. programları için

gerekli görülürse deri kıvrım kalınlığı ölçümleri; daha detaylı antropometrik ölçüm yapan

tıp, spor ve beslenme diyeti uzmanlarına yaptırılmalıdır.

Burada, konumuzla olan bağlantısını açıklamak amacıyla deri kıvrım kalınlığı ve

ölçümü hakkında genel bilgiler vermekle yetinilecektir.

1.3.8. Deri Kıvrımı Kalınlığı (DKK)

     Şişmanlığın, obezitenin tespiti ve sporcularda vücut yağ oranının belirlenmesinde

“deri kıvrım kalınlığı” ölçülmektedir. Bu ölçümler, tıp doktorları ve uzman diyetisyenler

tarafından yapılmaktadır.

     Deri kıvrımı kalınlığını ölçmek için özel pergeller mevcuttur. Günümüzde deri kıvrım

kalınlığı ölçmede en sık kullanılan “skınfold caliper” denilen bir cihazdır. “Skinfold caliper”,

çoğunlukla bilimsel ve akademik çalışmalarda kullanılmaktadır.

Resim 1.6: Skinfold caliper (deri kıvrım kalınlığı ölçme aleti) ve bu aletle karın bölgesinde DKK

ölçümü

     Vücut yağ miktarı belirlenmesinde tek deri kıvrım kalınlığı ölçümü ve çoklu ölçümler

yapılmaktadır. Triseps (üst kolda bulunan üç başlı kas) veya subskapula (kürek kemiğinin

altında bulunan kas) ölçüm sonuçları, şişmanlığın tespitinde tek başına veya birlikte

kullanılabilir. Birçok araştırmacı, triseps deri kıvrım kalınlığının en kolay yapılabilecek

ölçüm olduğunu ve vücut yağlarının en iyi bu bölgede temsil edildiğini kabul etmektedir.

Bulunan deri kıvrım kalınlığı değeri standart yaş, boy ve cinse göre düzenlenmiş tablolar ile

kıyaslanır. Triseps deri kıvrım kalınlığının erkeklerde 23 mm, kadınlarda ise 30 mm’den

fazla olması şişmanlık ölçütü olarak kabul edilmektedir.

1.3.8.2. Vücut Analizi Ölçümlerinin Yorumlanması

     Buraya kadar anlatılan yöntemlerle kilo, boy, bel ve kalça çevresi ölçümleri tekniğine

uygun olarak yapıldıktan sonra, verilen formüllerle BKİ ve BÇ/KÇ değerleri bulunur.

     Bu ölçümler, vücut bakımı dalı disiplini içerisinde vücudun fiziksel kompozisyonunu

tanımak ve yapılan uygulamalar sonucunda meydana gelen değişiklikleri takip edebilmek

için yorumlanır ve kullanılır.

     BKİ ve BÇ/KÇ oranlarının cinsiyete göre normal değerleri Tablo 1.13’te

gösterilmiştir.

Tablo 1.13: BKİ ve BÇ/KÇ oranlarının cinsiyete göre normal değerleri

     BKİ değeri, kişinin boy ve kilo orantısının cinsiyetine ve yaşına göre normal

değerlerde olup olmadığının belirlenmesi için kullanılır. BKİ değeri normal kabul edilen

değerlerin üstündeyse kişi şişman ya da “obez” olarak; altındaysa “zayıf” olarak

sınıflandırılabilir.

     BÇ/KÇ değeri ise kişinin vücudundaki yağ dağılımının orantılı olup olmadığının ve

vücut tipinin belirlenmesi için kullanılır. BÇ/KÇ değeri normal kabul edilen sınırların

altındaysa kişi “jenoid”, üstündeyse “android” tip olarak sınıflandırılabilir.

     Normalin dışında değerlere sahip olan kişilere bir vücut bakımı (bölgesel inceltme,

selülit vb.) planlanmadan önce genel sağlık taramasından geçmeleri ve uzman bir

diyetisyenin kontrolünde normal kilolarına ulaşmaları tavsiye edilmelidir.

  

Tablo 1.14     Vücut analizi müşteri takip kartı

Tablo 1.15: Örnek müşteriye ait ön görüşme bilgileri ve vücut analizi ölçüm sonuçlarının

müşteri takip kartına işlenmesi

     Müşterimizin BKİ 22,38 değeriyle normal sınırlar içerisinde olmakla birlikte kadınlar

için ideal değer olarak gösterilen 21 değerinin üzerindedir. İdeal değere ulaşılabilmesi için

uzman diyetisyen kontrolünde kilo vermesi önerilir.

     Bel/kalça oranı ise 0,65 değeriyle normal sınırların altındadır. Referans değerlere göre

jenoid tip (armut biçiminde) bir vücuda sahiptir. İdeal değerlere ulaşılabilmesi için diyetin

yanı sıra bir uzman kontrolünde egzersiz önerilebilir. Bunlara paralel olarak kişiye uygun bir

beden inceltme bakımı planlanıp uygulanabilir.

     Vücut kompozisyonunun belirlenmesinde buraya kadar bahsedilen ölçüm ve tartım

işlemlerinin, müşteriyle ön görüşme yapıldıktan sonra bir seansta arka arkaya yapılması

gerekir. Ayrı gün ve seanslarda yapılan ölçümlerde, daha önce açıkladığımız birçok

etmenden dolayı sonuçlar değişebilir.

1.3.8.3. Vücut Kompozisyonunu Korumanın Yolları

 Yaşa uygun bir egzersiz programını haftada 3 gün, 30–45 dakika süreyle uygulamak,

 Düzenli ve dengeli beslenme alışkanlığı edinmek,

 Yaşa uygun olan boy/kilo ve vücut yağ oranını bilmek,

 Vücudunuzda hormonal bir sorun olup olmadığı konusunda kontroller yaptırmak,

 Stresle baş etme tekniklerini öğrenmek,

 Uyku saatlerine özen göstermek,

 Vücut boşaltım sistemini rahatlatıcı posalı yiyecek tüketimine önem vermektir.

UYGULAMA FAALİYETİ

2. OBEZİTE

2.1. Obezitenin Tanımı

     Obezite, günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları

arasındadır. Genel olarak bedenin yağ kütlesinin yağsız kütleye oranının aşırı artması

sonucu, boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının arzu edilen düzeyin üstüne çıkmasıdır.

Vücut yağı erkeklerde ağırlığın % 15-18’ini, kadınlarda % 20-25’ini oluşturur.

Erkeklerde bu oran % 25’i, kadınlarda ise % 35’i geçerse şişmanlık oluşur.

     Aşırı kilo ve obezite terimleri, bilimsel literatürde ve günlük yazışmalarda genellikle

birbirlerinin yerine kullanılsa da bu iki kavram farklıdır. Aşırı kilo, boyuna ve yaşına göre

standarttan daha kilolu olanları belirtir, obezite ise aşırı vücut yağını belirtir. Aşırı kilolu

bireylerde vücut yağı depoları fazla olabilir ama kas kitlesi fazla olan çok aktif insanlar,

vücut yağları düşük olmasına rağmen boylarına göre standarttan biraz daha ağır olabilir. Bu

durumda insan, aşırı kilolu olabilir ama aşırı yağlı olmayabilir.

2.2. Obezitenin Sınıflandırılması

Obezite üç şekilde sınıflandırılmaktadır.

Vücut yağ dağılımına göre sınıflandırma

Vücutta yağlanmanın yerleşim yerlerine göre dört tip şişmanlık tanımlanmıştır.

 Tip-I

     Vücut ağırlığı veya kitlesinde aşırı yükselme görülmektedir. Bu tiple vücut yağı

belli bir bölgede birikim yapmamakta ve tüm vücuda benzer oranlarda dağılmaktadır.

 Tip-II

     Deri altı yağın gövdede aşırı miktarda yoğunlaşmasıdır. Android yağ depolanması veya elma tipi denilen şişmanlık bu gruba girmektedir.

 Tip-III

     Karın boşluğundaki organları çevreleyen yağın karın bölgesinde yoğunlaşmasıdır. Android şişmanlıkla aynı değildir. Tip II’den farklı olarak deri altı değil, karın boşluğu yağı daha fazladır. Erkeklerde kadınlardan daha fazla görülmekte ve yaş ilerledikçe bu bölgedeki yağ birkimi artmaktadır.

 Tip-IV

     Uyluk ve kalçada aşırı miktarda yağ depolanmasıdır. Jinoid yağ dağılımı veya armut tipi şişmanlık olarak adlandırılmaktadır.

 Yağ hücresine göre sınıflandırma

     İnsan vücudundaki yağ miktarı, yağ hücrelerinin sayısını ve hacmini yansıtır. Yetişkinlerde görülen şişmanlık, yağ hücrelerinin hacminin normal ağırlıktaki insanlara oranla daha büyük olması (hipertrofi); çocuklarda başlayan şişmanlık ise yağ hücre sayısının artışı (hiperplazi) ile karakterizedir.

Şekil 2.1: Hipertrofi

 Beden kitle indeksine göre sınıflandırma

     Klinik uygulamalarda en pratik ve basit yöntem olan BKİ değeri, vücut ağırlığının

(kg) boy uzunluğunun (m²) karesine bölünmesi ile hesaplanır. Dünya Sağlık Örgütü’nün

(WHO) BKİ’ne göre yaptığı sınıflandırma Tablo 2.1’de verilmektedir.

     BKİ’nin 30 kg/ m² ve üzerinde olması durumunda, bireylerde vücut yağ miktarının da

fazla olabileceği bildirilmektedir.

     Boy standartlarına göre çok daha ağır olan bireylerin fazla miktarda vücut yağı

depoladıkları kabul edilir. Yanlışlıkla obez olarak sınıflandırılacak kadar aşırı kas kitlesi olan

atletlerin dışında, bu sınıflandırma yaklaşımı oldukça iyi işlemektedir. Klinik olarak zaten

atletik insanların vücut yağının fazla olmayacağı açıktır ama bu sınıflandırma hatası, klinik

olmayan ortamlarda sorun olabilir. Klinik uygulamalarda BKİ’ne ek olarak adipoziteyi

tamamlayıcı bir yöntem olan deri kıvrım kalınlığının ölçülmesinde de yarar vardır.

Tablo 2.1: Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) BKİ’ne göre yaptığı sınıflandırma

2.3. Obezitenin Nedenleri

     Obezite, alınan ve harcanan kalori arasındaki dengenin bozulması sonucunda ortaya

çıkar. Alınan kalori artar veya harcanan kalori azalırsa ya da her ikisi birden olursa şişmanlık

meydana gelir.

     İnsan vücudunun normal enerji dengesini bir formülle ifade edecek olursak:

Alınan Enerji = Harcanan Enerji olmalıdır.

     Obezite, genellikle yanlış ve aşırı beslenme sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Genel

olarak obeziteye neden olan etmenler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır.

 Yaş

     İlerleyen yaşla birlikte “bazal metabolik hız” (BMH) yavaşlamakta ve enerji

harcaması azalmaktadır. Diyetle enerji alımı sınırlandırılmazsa vücut ağırlığında artış

görülmektedir.

 Cinsiyet

     Kadınlarda, erkeklere oranla özellikle ilerleyen yaşlarda daha sıklıkla obezite

görülmektedir. Ülkemizde yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda erkeklerde obezite

görülme sıklığı % 12,9 iken, kadınlarda % 29,9’dur.

 Sosyokültürel etmenler

     Kentlerde yaşayanlarda obezite daha sıklıkla görülürken kırsal alanlarda yaşayanlarda

obezite görülme sıklığının çok düşük olduğu tespit edilmiştir.

 Eğitim düzeyi ve gelir durumu

     Eğitim düzeyi düşük gruplarda obezite daha sık görülmekle birlikte gelir düzeyi düşük

gruplarda ise daha az görüldüğü, araştırmalar sonucunda ulaşılmış bilgilerdir.

Gelişmiş ülkelerde ve gelir düzeyi yüksek gruplarda obezite sıklığının yüksek olması

bu bilgileri desteklemektedir.

 Medeni durum

     Evli ya da bekâr olmaktan çok, günlük aktivite miktarının obezite üzerinde etkisi

vardır. Aktif meslek gruplarında obezite daha seyrekken; emekli ve ev hanımlarında

daha sık görülmektedir.

 Hormonal ve metabolik etmenler

     İnsan vücudunda bulunan “leptin”, “oreksin” ve “ghrelin” adlı hormonların dengesizliği sonucunda da obezite görülmektedir.

 Leptin:

     Vücut ağırlığının uzun süreli kontrolünü düzenleyen bir hormondur. Vücuttaki yağ dokusu arttığında kana karışarak fazla miktarda besin alınmasını engeller ve metabolizmayı hızlandırır. Az salgılanması durumunda yeterince besin alınsa bile doyma hissi yoktur.

 Oreksin

     Besin tüketimine yol açar.

 Ghrelin

     Yağ yakımını azaltarak besin alımını ve dolayısıyla yağlanmayı arttırır.

     Ayrıca “bazal metabolizma hızı” (BMH)’nın düşük olması, obeziteye neden olan

önemli bir etkendir. BMH; kesin istirahat koşullarında bulunan, fiziksel ve ruhsal olarak

bütünüyle rahatlamış ve yaklaşık 12 saattir aç olan bir insanın yalnızca nefes alma, kalp atışı,

kan dolaşımı, vücut sıcaklığının belirli bir düzeyde tutulması gibi hayati fonksiyonlarını

yerine getirebilmesi için gereksinim duyduğu enerji miktarıdır.

     Yaş, ağırlık, cinsiyet, beslenme ve egzersiz BMH’nı etkiler. Genç yaşlarda hücre

bölünmesi için enerji kullanıldığından daha yüksek BMH değeri vardır ancak yaş ilerledikçe

BMH değeri düşer.

     Genel kanının aksine kilolu insanların BMH daha düşüktür. Yağlı doku, kaslardan

daha az enerji tüketir ve daha az yağlı dokusu bulunan bir erkek, % 10–15 daha yüksek

BMH’na sahiptir. Uzun ve ince yapılı kişilerin BMH daha yüksektir. Ayrıca stres, soğuk

veya sıcak hava, ateşli hastalıklar gibi değişik etmenler BMH’nı etkilemektedir. Kısıtlayıcı

bir diyet, BMH’nı % 20’lere kadar düşürebilirken düzenli egzersiz yapmak BMH’nı

arttırabilir.

     Bazal metabolizmanın hesaplanmasında kullanılan basit bir formülle müşterinin

vücudunun dinlenme durumunda harcadığı enerji bulunabilir.

Kadınlar için: BMH = Ağırlık x 24 x 0,95

Erkekler için: BMH = Ağırlık x 24 x 1

 Genetik etmenler

     Vücut ağırlığının düzenlenmesinde rol alan hormonal ve sinirsel etmenlerin çoğu

genetik olarak düzenlenmektedir. Yeme davranışında etkili olan etmenler, yağ hücre

sayısı ile büyüklüğü ve yağın bedenin belirli bölümlerine dağılımı da kalıtımsaldır.

Şişman anne babanın çocuklarının da şişman olma olasılığı % 80 iken, anne babanın

şişman olmaması durumunda bu oran % 10’dan daha azdır. Genetik etmenler; yağsız

dokunun yapımını, enerji harcamasını, fazla enerjinin depolanmasını ve harcanmasını

da etkileyebilmektedir.

 Hareket yetersizliği

     Fiziksel aktivite, şişmanlığın önlenmesinde olduğu kadar özellikle de zayıflama

diyetleri uygulayan kişilerde yağsız vücut kitlesinin korunarak yağ kitlesinin kaybını

arttırmaktadır.

 Aşırı ve yanlış beslenme alışkanlıkları

     Pozitif enerji dengesinin sağlanmasında beslenmenin çok önemli rolü bulunmaktadır.

Enerjiyi oluşturan besin öğelerinin oranı önemlidir. Yüksek yağ içerikli diyet ile

şişmanlık arasında pozitif ilişki vardır. Benzer şekilde diyetin özellikle basit

karbonhidrat oranının yüksek olması fazla alınan enerjinin vücutta yağa dönüştürülüp

depolanması ile yine vücut ağırlığının artışına neden olmaktadır. Öğün atlamak, öğün

aralarında yağlı karbonhidratlı besinlerin tüketimi, hızlı yemek, aşırı alkol tüketimi ve

kızartma türü yağlı besinlerin aşırı tüketimi obezitenin oluşumuna ciddi zemin

hazırlamaktadır.

 Sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler uygulama

     Obezitenin bir diğer nedeni de sık aralıklarla çok düşük kalorili diyet uygulanmasıdır.

Hızlı ağırlık kayıpları, çoğunlukla vücuttan su kaybı ile ilişkilidir ve normal beslenme

düzenine geçince hızla geri alınmaktadır. Bu da bazal metabolik hızın yavaşlamasına

neden olmaktadır. Tekrar diyete başlandığında ağırlık kaybı, daha zor ve yavaş

seyretmektedir. Oluşan bu döngü, uzun dönemde şişmanlıkla sonuçlanmaktadır.

 Sigara kullanım durumu

     Obezitenin oluşumunda doğrudan etkisi olmasa bile zayıflatıcı etkisi olduğuna

inanıldığı için kilo vermek için sigaraya başlama görülebilmektedir. Oysa sigaranın

zayıflatıcı etkisi olmadığı gibi besinlerin vücutta tam olarak kullanılmasını

engelleyerek beslenme bozukluklarına da yol açmaktadır.

 Alkol tüketim durumu

     Aşırı kalorisinden dolayı obeziteyi arttırıcı bir etki yapabilmektedir.

 Kullanılan bazı ilaçlar

     Özellikle hormon içerikli ilaçların kullanımı obeziteyi arttırıcı etki yapmaktadır.

2.4. Obezitenin Yol Açtığı Sorunlar

     Obezite, gelişmiş ülkeler için önemli bir sağlık sorunudur. Özellikle insüline bağlı

olmayan şeker hastalığı, koroner kalp hastalığı, yüksek tansiyon, bazı kanser türleri, mide

bağırsak hastalıkları, uyku apnesi (uykuda solunumun kısa süreli ve tekrarlamalı olarak

durduğu bir hastalık) ve bazı romatizma türleri gibi hastalıklarla sıkı ilişkisi vardır. Vücuttaki

tüm sistemleri olumsuz yönde etkiler. Birçok hastalığın oluşmasında ve ilerlemesinde

etkendir. Vücudun iyileşme mekanizmasını yavaşlatır.

2.5. Obezitenin Saptanması

     Şişmanlığın saptanmasında doğrudan ve dolaylı yöntemler kullanılmaktadır. Bu

yöntemlerin kullanılması araştırıcının olanaklarına ve koşullarına göre değişkenlik

göstermektedir.

Görünüş: Vücut yapısına bir ölçüm parametresi yerine bir kavram olarak bakmak

gerekir. Vücut yapısı kemik, eklem ve iskelet genişliğini içerir. Vücut yapısı ince, orta, iri

şeklinde kişisel yorumlara dayalı olarak tanımlandığından şişmanlığın ölçümünde objektif

ölçüm yöntemleri kullanılmalıdır.

Antropometrik ölçümler:

 Vücut ağırlığı ve boy uzunluğu

 BKİ (beden kitle indeksi) (kg/m²)

 Bel/kalça oranı

 Bel çevresi

 Deri kıvrım kalınlığı

     Bu ölçümler, obezitenin tespitinde de bir önceki konuda açıklandığı gibi kullanılır.

 Laboratuvar yöntemleri ile yapılan ölçümler

 İzotop ve kimyasal dilüsyon yöntemi (vücut suyu, vücut potasyumu)

 Vücut yoğunluğu ve hacmi (su altı ölçümü, pletismografik yöntem)

 İletkenlik

o Total vücut elektriksel geçirgenlik (TOBEC)

o Biyoelektrik impedans analizi (BİA)

 Görüntüleme yöntemleri ile yapılan ölçümler

 Ultra-sonografi (USG)

 Bilgisayarlı tomografi (CT)

 Manyetik rezonans (MRI)

 Dual enerji x-ışını absorpsiyometresi (DE- XA)

 Tüm vücut nötron aktivasyon analizi

2.6. Obezite Tedavi Yöntemleri

     Obezitenin mekanizması tam olarak çözülemediği için tedavi de sıklıkla yetersiz

kalmaktadır. Ağırlık kaybedenlerin ancak % 5’i kaybettikleri ağırlıklarını koruyabilmekte ve

büyük bir oran ise tekrar alınmaktadır.

     Obezite diyet, egzersiz, davranışsal değişiklikler, ilaçlar ve cerrahi yöntemlerle ve

genellikle de birden fazla yöntemin birlikte kullanılması ile tedavi edilir. Ancak hâlen

tedavisi zor bir hastalıktır. En güvenli ve etkin tedavi yaklaşımı, yaşam tarzı ve davranışsal

değişiklikler olsa da bunların uygulamaya konulması pek de kolay değildir. Obezite, nadiren

geçici olup kronik bir hastalık gibi ele alınmalıdır ve bu nedenle de tedavisi uzun dönemlidir.

Ciddi kalori kısıtlamasıyla önemli derecede ağırlık kaybı sağlanabilse de kazanılan davranış

değişikliklerini koruma çabaları olmazsa kaybedilen yağlar geri kazanılır. Yeme

alışkanlıkları ve aktivitedeki kalıcı yaşam biçimi değişiklikleri, kalıcı ağırlık kaybı ile

sonuçlanır.

     Vücut analizinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, BKİ ölçüm sonucunun

30’dan büyük ve 19’dan küçük olması durumunda, hiçbir kozmetik müdahale yapılmaması

ve müşterinin bir beslenme kliniğine yönlendirilmesidir.

     BKİ değeri 20–30 arasında olan müşterilere ise kozmetik bakımlar beden inceltmeye,

kas tonüsünü güçlendirmeye, deri çatlaklarını ve selülitleri azaltmaya ve deri sıkılaştırmaya

yönelik olarak planlanır ve yapılır.

2.7. Obezitede Beslenme

     Obezitede beslenme tedavisinin amaçları şunlardır:

 Vücut ağırlığını arzu edilen düzeye indirmek. Bu düzey, kişinin olması gereken ideal ağırlığı veya ideal ağırlığın üzerinde bir ağırlık olabilir.

 Kişinin bütün gereksinimlerini yeterli ve dengeli bir şekilde karşılamaktır.

 Kişiye yanlış beslenme alışkanlıkları yerine, doğru beslenme alışkanlıklarını kazandırmaktır.

 Vücut ağırlığı arzu edilen düzeye geldiğinde tekrar kilo alımını engellemek ve sürekli bu düzeyde tutmaktır.

     Hatalı zayıflama programları, kişilerin sağlığını olumsuz olarak etkilemektedir. Bu

nedenle beslenme programının beslenme ve diyet uzmanlarınca düzenlenip uygulanması

önemlidir.

2.8. Obezite ve Egzersiz

Fiziksel aktivitenin artırılmasının obezite tedavisindeki olumlu etkileri şu şekilde özetlenebilir:

 Enerji harcamasını artırır.

 Vücut bileşimini etkiler, yağsız vücut ağırlığını artırır.

 Kardiyo-vasküler kondisyonu geliştirir.

 Metabolik etkisi vardır, bazal metabolizma hızında artışa neden olur.

 Psikososyal etkileri vardır.

     Yapılan çalışmalarda egzersizin hem obeziteyi hem de yol açtığı olumsuzlukları

önlediği ve tedavi ettiği bildirilmektedir Yağ dokusunda kayıp sağlamak için egzersiz

programının en az 2 ay süreyle kesintisiz uygulanması gereklidir. Egzersiz sıklığının "günde

en az 20 dakika süreyle haftada 3–5 defa" yapılması önerilmektedir. Kişiye özel egzersiz

programı, uzman spor hekimleri ve antrenörlerle hazırlanmalıdır. Ağırlık kaybının

kalıcılığını sağlamak için egzersiz, yaşam boyu sürdürülmelidir.

UYGULAMA FAALİYETİ

3. SELÜLİT

3.1. Selülitin Tanımı

     Tıp diline “hidrolipodistrofi” olarak adlandırılır. Kelime anlamı; hidro: su, lipo: yağ,

distrofi ise anormal gelişim olarak çevrilebilir.

     Cildin metabolizma alışverişlerinin yapıldığı, üst derinin hemen altındaki canlı

tabakasında (konjonktif dokuda) metabolik ve kalıtımsal nedenlerle oluşan dolaşım

bozukluğu kaynaklı su ve yağ tutulmasıyla gelişen anormal oluşumlara “selülit”

denilmektedir.

     Tıpta deri ve deri altı dokusunda bulunan bir iltihabı veya bir enfeksiyonu ifade etmek

için kullanılan “selülit” kelimesi de vardır fakat kozmetik anlamdaki selülitte herhangi bir

iltihabi durum yoktur. İkisi farklı oluşumlardır ve karıştırılmamaları gerekir. Bu öğrenme

faaliyetinde kozmetik anlamdaki selüliti incelemekteyiz.

Selülit üç elemandan oluşur:

 Dayanıklı hâle gelmiş bölmeli bir konjonktif doku

 Su ve tuz molekülleri

 Konjonktif doku içine hapsolmuş yağ hücreleri birikintileri

     Bu bölgesel yağ birikimi, cildin elastikiyetinin azalması ve kalınlığının artmasıyla

kendini gösterir. Elle dokunulduğunda cilt pütürlü, sertleşmiş ve muntazam olmayan bir

durumdadır. Bu hasarın derecesine bağlı olarak selülitin tipi değişir. Sonuçta organizmanın

kontrol edemediği diyet, egzersiz ve kremlerle tedavi edilemeyen ve yaş ilerledikçe derecesi

artan atıl bir doku olarak karşımıza çıkar.

     Selülit, içerisinde yağ hücresi bulunduran bir oluşum olmasına karşın yağ dokusu

değildir. İnsan vücudunda temel olarak temel yağ ve depo yağ olmak üzere iki çeşit yağ

bulunur.

     Her iki cinste de temel yağ; kemik iliğinde, kalpte, akciğerde, dalakta, böbreklerde,

bağırsakta, sinir sisteminde bulunur ve organların fonksiyonu için gereklidir. Depo yağ ise

deri altında ve iç organların etrafında bulunur. Selülit oluşumunda yer alan yağ ise deri

altında bulunan depo yağdır. Temel görevi vücudu soğuğa ve hafif darbelere karşı korumak

olan bu yağ, kadınlarda erkeklere nazaran daha kalındır.

Şekil 3.1: İnsan vücudunda bulunan yağ çeşitleri ve yerleşimleri

Intra cavıty fat: Karın boşluğu yağı (temel yağ)

Reserve fat: Depo yağ

Subcutaneous fat: Deri altı depo yağı

3.2. Selülitin Nedenleri

Selülitin oluşum ve ilerleme nedenleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

 Genetik nedenler

 Metabolik nedenler

 Yaşam alışkanlıklarından kaynaklanan nedenler

 Anatomik nedenler

     Bu nedenlerden bazıları selülitin oluşmasında rol oynarken bazıları da ilerlemesini

sağlamaktadır.

     Vücut analizinde selülitin doğru teşhis edilebilmesi için nedenlerinin iyi anlaşılması

gerekir.

3.2.1. Genetik Nedenler

 Cinsiyet

     Kadınlarda yapısal olarak kollajen liflerin deri yüzeyine dik olması, yağ hücrelerinin

ya da tüm selülitli dokunun deri yüzeyine doğru daha fazla genişleyebilmelerine ve bölgede

yerleşebilmelerine olanak sağlar. Erkeklerde bu lifler, deri yüzeyine paraleldir. Bu nedenle

erkeklerde selülit nadiren görülür.

 Konnektif dokunun yapısının gevşek olması

     Konnektif dokunun içerisinde bulunan elastin ve kollajen lifler, deriye esneklik ve

dayanıklılık sağlar. Bir çeşit protein olan bu liflerin yapısı sayısı ve özellikleri genlerle

belirlenir. Bu nedenle deri esnekliği ve lif dayanıklılığı zayıf olan kişilerde selülit daha kolay

gelişir.

 Yağ hücrelerinin sayısının ve genişleme kapasitesinin fazla olması

     Yağ hücrelerinin temel görevi, vücuttaki fazla enerjiyi depolamaktır. Depolanan

enerji, vücudun ihtiyaç duyduğu zamanda yağ hücresinden dolaşım sistemine geçerek

vücutta kullanılır. Sayıları gelişme çağından sonra değişmeyen yağ hücrelerinin, normal

büyüklüklerinin 10 ila 40 katına kadar genişleyebilecekleri ifade edilmektedir. Genetik

olarak fazla sayıda ve esnek yağ hücrelerine sahip kişilerde selülit daha fazla görülecektir.

3.2.2. Metabolik Nedenler

 Kan ve lenf dolaşımındaki bozukluklar

     Vücuttaki tüm dokular gibi konnektif doku ya da besin ve oksijen atar damarlarla

getirilir, kılcal damarlar yardımıyla dokudaki hücrelere aktarılır. Hücredeki yanma

sonucunda ortaya çıkan atık maddeler ise yine kılcal damarlara aktarılır. Buradan

toplardamarlar ve lenf damarlarına ulaştırılır ve bölgeden uzaklaştırılır. Kan ve lenf

sisteminde bozukluklar varsa hücrelere besin maddesi ve oksijen daha az gelecek; hücre

metabolizma atıkları da bölgeden daha yavaş uzaklaştırılacaktır. Bu atıkların bölgede

birikmesiyle selülit oluşumu da başlamaktadır.

 Karaciğer fonksiyon bozukluğu

     Vücutta yağın işlendiği organ karaciğerdir. Bu fonksiyonun bozulmasıyla yağın

ayrıştırılıp birleştirilerek depolanması ve yeniden kullanılmasında da bozukluklara yol

açacaktır. Dolayısıyla yağlanmayla birlikte görülen selülitin oluşumunda, hızlandırıcı etki

 Kronik kabızlık

     Kabızlık terimi; az miktarda, sert kıvamda, seyrek ve güç dışkılama olarak

algılanabilir. İnce bağırsakta parçalanıp sindirilen besinlerden arta kalan hafif sulu posa,

kalın bağırsağa itilir. Kalın bağırsakta bu posanın suyu ve tuzu emilerek doku ve hücrelere

gönderilir. Posanın lif ve su miktarı az ise buradan anüse itilmesi daha uzun sürecektir. Posa,

kalın bağırsakta kaldığı sürece de içinden tuz ve su çekilip dokulara gönderilmeye devam

edilecektir. Böyle bir kısır döngüyle birlikte gerekenden fazla tuz ve su, dokulara birikerek

selülit oluşumunu ve gelişimini tetikleyecektir.

 Hormonların etkisi

     Kadınlık hormonu olan östrojen ve yumurtalardan salgılanan folikülin hormonu,

dokularda su tutma özelliği nedeniyle selülite zemin hazırlar. Ayrıca insülin, tiroid, prolaktin

ve adrenalin de selüliti oluşturan diğer hormonlardır.

 Ergenlik

     Ergenlik dönemindeki kızlarda cinsiyet hormonlarının etkisiyle deri altı yağları

kalınlaşır. Vücut regl öncesinde konnektif dokuda su ve tuz tutmaya başlar. Bu su ve tuz,

regl sırası ve sonrasında tam olarak atılamazsa selülitin başlangıcı olacaktır. Selülit

vakalarının % 12’si ergenlik döneminde meydana gelmektedir.

 Doğum kontrol hapı kullanımı

     Bazı doğum kontrol hapları, içerdikleri hormonlar nedeniyle selülit arttırıcı etki gösterebilmektedir.

 Gebelik

     Değişen hormon dengesi, vücutta su toplanmasına neden olmaktadır. Bu da selüliti

ilerleten bir sebep olmaktadır. Selülit vakalarının % 17’si, birinci ya da sonraki gebelik

dönemlerinde meydana gelmektedir.

 Menopoz

     Menopoz döneminde yumurtlama ve yumurtalıktan hormon salgısı durduğu için cilt

yapısı da incelir ve konnektif doku gevşer. Bu da selülit oluşumunu hızlandırır. Selülit

vakalarının % 27’si menopoz öncesi dönemde meydana gelmektedir.

 Tiroid bezinin normalden az çalışması (hipotiroid)

     Tiroit, vücut metabolizmasının hızını düzenleyen hormondur. Az çalışması hâlinde

metabolizma da yavaşlayacağından selülit oluşumu ve gelişimi hızlanır (bk. Anatomi ve

Fizyoloji modülü).

3.2.3. Yaşam Alışkanlıklarından Kaynaklanan Nedenler

 Yetersiz ve dengesiz beslenme

     Aşırı yağ ve tuz içeren yüksek kalorili, az lifli ve yeterince su içilmeyen beslenme

tarzı vücutta yağ, su tutulmasına neden olmaktadır. Ayrıca kahve, gazlı ve şekerli içeceklerin

fazla tüketiminin ve sık sık düşük kalorili diyetler yapılmasının da selüliti arttırıcı etkiye

sahip olduğu bilinmektedir. Hayatının her döneminde yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı

olan bireylerde selülit oluşma riski, bu alışkanlığa sahip olmayanlara göre daha azdır.

 Sigara ve alkol gibi bağımlılıklar

     Sigara, vücuda verdiği daha birçok zararın yanı sıra kılcal damarları daraltarak besin,

oksijen ve atık madde dolaşımını azaltır. Bu da selülitin gelişmesine ve yerleşmesine neden

olur. Alkol ise taşıdığı yüksek kalori nedeniyle vücutta tamamen harcanamaz ve yağa

çevrilerek depo edilir. Bu durum sürekli tekrarlandığında selülit oluşumuna veya

ilerlemesine zemin hazırlanmış olur.

 Yetersiz ve düzensiz fiziksel aktivite

     Vücuda besinlerle alınan enerji, metabolizmanın işlemesi ve fiziksel aktivite olmak

üzere iki yolla harcanır. Metabolizmanın işlemesi, vücudun yaşamsal faaliyetlerini yerine

getirmesi demektir. Fiziksel aktivite ise bilinçli olarak yapılan oturma, çalışma, yürüme gibi

bedensel faaliyetlerdir. Bu faaliyetlerin, alınan enerjiyi harcayabilmesini sağlayacak

miktarda yapılması ve vücudun dengesini koruyabilmesi için düzenli olması gerekmektedir.

Yetersiz aktivite şişmanlık ve selülit oluşumuna, düzensiz aktivite ise sık sık kilo alıp verme

dolayısıyla selülitin yerleşmesine neden olur.

 Tekrarlayan veya kronik ruhsal problemler

     Tekrarlayan ya da kronik tipteki depresyon, manik-depresif ruh hâli gibi ruhsal

problemler kişinin fiziksel aktivitesini ve yeme davranışını da etkileyebilmektedir.

“Anoreksiya” denilen ve ilerleyen aşamalarda ölümcül olabilen yeme bozukluğu bu duruma

örnek gösterilebilir.

     Bu rahatsızlığın kısıtlı veya çok az yemek yeme davranışının görüldüğü “anoreksiya

nevroza” (Bu durumda BKİ 19’dan daha düşüktür.); çok aşırı yeme ve yediklerini kusma ya

da lavman-idrar söktürücüler ile çıkarma davranışının görüldüğü tip olan “anoreksiya

bulimia” olarak iki şekli vardır. Her iki tipte de rahatsızlığın, depresyon ve çeşitli

obsesyonlarla (aşırı temizlik, düzen, hareket tekrarlamaları vb. saplantılar) birlikte geliştiği

tespit edilmiştir. Özellikle bulimia tipindeki anoreksiya da selülitin gelişmesinde veya

ilerlemesinde etken olabilmektedir.

Resim 3.1: Anoraksıya nevroza hastası bir genç kız

 Dolaşımı zorlaştıracak giysi ve ayakkabı seçimi

     Selülitin her şeyden önce bir dolaşım bozukluğu rahatsızlığı olduğunu hatırlayacak

olursak dolaşımı olumsuz etkileyen her şeyin, selülit oluşumunu ve ilerlemesini

hızlandıracağı sonucuna varmak güç olmaz.

     Aşırı dar ve vücudu sıkan giysi ve dar ya da çok yüksek topuklu ayakkabı giyme

alışkanlığı, dolaşımı yavaşlatarak selülit oluşumuna katkıda bulunmakla kalmayıp dokuların

yeterince besin ve oksijen almasını da engelleyerek genel sağlığı da bozar.

3.2.4. Anatomik Nedenler

 Düztabanlık ve basış bozuklukları

     Düztaban hastalığı, ayak kısmında normalde bulunması gereken kemer yapısının

zamanla kaybolarak üzerine yük verildiğinde ayak tabanının tamamen yere temas etmesiyle

ortaya çıkar.

Şekil 3.2: Düz taban ayak, normal sağlıklı basış ve yüksek kemerli ayak

     Basış bozuklukları ise ayak bacak anatomisinde bozukluklar (örneğin, bacaklarda “x”

ve “o” biçimindeki eğrilik) olması veya yanlış ayakkabı seçiminden kaynaklanır.

     Bu durumlarda, ayağa gelen kan ve lenf sıvılarının vücuda geri dönüşlerinde

düzensizlik yaşanacağı gibi kalça ve bacak kaslarının gerilme yoğunlukları da değişecektir.

Dolayısıyla kalça ve bacak bölgesinde metabolizma artıkları birikecek, yeterince çalışmayan

kaslar da bölgede biriken sıvının atılmasına ve yağın yakılmasına katkıda bulunamayacaktır.

 Duruş bozuklukları

     Vücut ağırlığının her iki ayağa eşit olarak paylaştırıldığı ve omurganın yere dik açı

yaptığı duruş, “normal” olarak kabul edilmektedir.

Şekil 3.3: Ayakta normal dik duruş

     Ağırlığın sürekli bir tarafa verildiği, omurganın öne, arkaya veya bir yana fazla

eğildiği duruşlar da dolaşımı bozacağından genel sağlıkla birlikte selülit üzerinde de olumsuz

etki yapacaktır.

3.3. Selülitin Aşamaları

     Selülit bir anda oluşan bir rahatsızlık değildir. Konnektif dokunun sağlıklı olduğu

dönemden başlayarak incelenecek olursa aşamalı olarak geliştiği görülecektir. Bu aşamaların

iyi anlaşılabilmesi için öncelikle sağlıklı bir konnektif dokunun yapısı bilinmelidir.

Aşağıdaki şekilde, selülitin oluşum aşamaları genel hatlarıyla incelenebilir:

Selülit, cilt altı yağ hücrelerinde bir genişlemeyle başlar (1). Daha sonra, kılcal damar

dolaşımında (2) ve lenf boşaltım dolaşımında (3) daralmalarla devam eder. Bu tabloya sıvı

ve toksinlerin birikimi eşlik eder (4). Bağ dokunun çekilmelerine bağlı olarak klasik selülit

görünümü oluşur (5).

Şekil 3.4: Selülitin oluşum mekanizması

     Şekil 3.5’te sağlıklı bir durumda bulunan konnektif dokunun görüntüsü verilmiştir.

Şekilde yağ hücreleri (adipositler), etrafında balık ağı tarzında sarılmış bağ dokusu ve

sağlıklı kan akımı görülmektedir.

Şekil 3.5: Sağlıklı bir durumda bulunan konnektif dokunun görüntüsü

     Bu durumdaki cilt sıkı, pürüzsüz ve her bölgesi aynı sıcaklıktadır. Kişide bir önceki

konuda bahsedilen selülite neden olan etkenlerden birden fazlası mevcutsa selülit oluşumu

başlamak üzeredir. Bu oluşumu konnektif dokudaki değişikliklere paralel olarak incelersek

dört temel aşamadan söz edebiliriz.

 1. aşama

     Yağ hücreleri genişlemeye başladıklarında çevrelerindeki kılcal damarlara baskı

uygular. Damarlardaki geçirgenlik artışı sonucunda damar içindeki sıvı, damar dışına

sızar. Hücreler arasında sıvı birikimi olur.

Şekil 3.6: Selülitin 1. aşamasında konnektif dokunun görüntüsü

     Bu aşamada selülit, kişi normal bir şekilde ayakta dururken fark edilmez ancak bölge,

parmaklar arasında sıkıştırıldığında ince nodüllü bir doku ele gelecektir. Diyet ve egzersizle

birlikte uygulanacak kozmetik selülit bakımları, bu dönemde kolayca sonuç vermektedir.

 2. aşama

     İkinci aşamada ise ödem, bağ dokusu bölmelerindeki yağ hücrelerinde hiperplazi

(hücrelerin çoğalması) ve hipertrofi (hücrelerin genişlemesi) denilen sorunlara yol

açar. Yağ hücrelerinin çevresi, düzensiz olarak kalınlaşmış dokularla çevrelenir. 1.

aşamada kan damarlarında meydana gelen hasar, lenf damarlarında da başlar. Atıklar

temizlenemez ve birikir. Kollajen yapısında bozulmalar başlar. Hücre çevresinde bağ

doku bozukluğu oluşur. Bağ doku boyunda ve eninde kısalmalar başlar. Bu durum

ciltte çekilmelere neden olur. Bu aşamada nodüller, elle sıkıştırıldığında

görülebilmektedir.

Şekil 3.7: Selülitin 2.ve 3. aşamasında konnektif dokunun görüntüsü

 3. aşama

     Bölgede portakal kabuğu görünümü, kişi ayaktayken fark edilebilir. Bölge, parmaklar

arasına sıkıştırıldığında büyük nodüller ele gelir ve deri soğuktur. Yatar durumdayken

portakal kabuğu görüntüsü kaybolur. Zaman geçtikçe bölgede kılcal damar çatlamaları

görülmeye başlar ancak uzun süreli ve çeşitli tekniklerin bir arada kullanıldığı kozmetik bakımlar, egzersiz ve diyet desteğiyle hafifletilebilir ve görünüm düzeltilebilir.

 4. aşama

     Dördüncü aşamada ise yağ hücre grupları, bağ dokusu iplikçiklerine (elastin ve

kollajen) sıkıca bağlanarak daha büyük nodüllere yol açar. Daha da ilerlerse belirgin

sertleşme görülür. Kişi hem ayaktayken hem yattığında nodüller gözle görülebilir. Bu

aşamada ağrı bakımından iki çeşit bulguyla karşılaşılabilir (ağrısız ve ağrılı). Ağrılı

tipte bölge ödemli, şiş, nodülsüz ve ince derilidir.

Resim 3.2: Selülitin 4. aşamasında derinin ve deri altının görünümü

     Her iki tipte de bölge, belirgin bir şekilde soğuktur. Giderilmesi tam olarak mümkün

olmasa da diyet egzersiz ve kozmetik bakımların yanı sıra diğer selülit giderme

yöntemlerinden de yararlanılarak uygulanacak bakım planıyla hafifletilebilir ve görüntü

düzeltilebilir.

3.4. Selülit Oluşum Bölgeleri

     Selülitin vücutta ilk görüldüğü yerler genellikle eklemlerin çevresindeki bölgeler olan

uyluğun üst kısmı, dizin ve ayak bileğinin iç kısımları olmakla beraber vücuda yerleşimini

üç grupta incelemek mümkündür.

 Tüm bedene yayılan selülit

     Özellikle 25–35 yaş arasındaki gebelik ya da düşük yaşayan, doğum kontrol hapı

kullanan, dengesiz beslenen şişman kadınlarda görülür. Menopoz öncesi dönemde de

bu tip selülite rastlanmaktadır. Oluşum, vücuttaki tüm konnektif dokuya eşit olarak

yayıldığından şişmanlıkla en çok karıştırılan selülit tipidir.

 Yaygın bölgesel selülit

     En sık görülen ve estetik açıdan en büyük sorun yaratan tiptir. Üç gruba ayrılır.

 Birinci grup

     Bu tipteki selülit vakalarının % 15’ini oluşturur. Ayak bileği çevresinde ortaya çıkar, zamanla dize doğru yayılır ve bacağa çizmeye benzeyen, hoş olmayan bir görünüm verir. Genellikle genç kızlarda ergenlikte başlar, sonrasında kilo artışı da görülür. Zayıflansa bile bacaklardaki çizme görünümünde değişiklik olmaz. Ayaklarda soğukluk, ellerde terleme, sinirlilik, uyuklama, düztabanlık ve

bacaklarda “x” biçiminde eğrilik görülür. Ayrıca bu gruptaki olgularda ergenlik sonrasında regl düzensizliği de devam eder.

 İkinci grup

     Bu tipteki olguların % 25’ini oluşturur. Kalçada ağrılı ve sertleşmiş alanlar vardır. En bariz ölçütü, uylukların üstünde dışarıya doğru “süvari pantolonu” şeklindeki çıkıntıdır. Bunun yanı sıra belde, böbrekler düzeyinde eğrilik; kalça ve karın kaslarındaki gevşeme nedeniyle karın ve kalçanın öne doğru itildiği görülür.

 Üçüncü grup

     Olguların yaklaşık % 60’ını oluşturan bu grupta ise karmaşık bir tablo vardır. Diğer iki grubun özellikleri ve biçimsel bozuklukları bir arada ortaya çıkar.

     Karın ve kalça kaslarında gevşeme ve düztabanlık vardır. Selülit, vücudun alt

bölümünü tümüyle kaplamıştır.

 Yerel selülit

     Genellikle küçük bölgelerde ortaya çıkar ve eklemlerde ya da iç organlarda var olan bir hastalığın habercisi olabilir. En sık görüldükleri bölgeler yüz, sırt, bel, meme, karın, kuyruk sokumu; erkeklerde ense ve kollardır.

3.5. Selülitin Saptanması

     İyi bir vücut bakım uzmanının kozmetik selülit giderici bakımları uygulayıp başarılı

sonuçlar alabilmesi için öncelikle selülit teşhisi yapabilmesi gerekir. Günümüzde selülit

teşhisinde kullanılan yöntemler, tıbbi ve kozmetik yöntemler olarak sınıflandırılabilir. Tıbbi

yöntemler, tıp uzmanları tarafından uygulanabilirken; kozmetik yöntemler vücut bakım

uzmanlarınca da kullanılabilen yöntemlerdir.

3.5.1. Kozmetik Yöntemler

 Ön görüşme

     Selülit teşhisinde ilk adımdır. Selülite neden olan veya ağırlaştıran etmenlerin varlığı

bu şekilde anlaşılabilir ve kişi tıbbi tedaviye ya da kozmetik bakıma yönlendirilir.

Burada kişiye sorulacak sorular bilgi edinme amaçlıdır. Kişiye sorulan konuyla ilgili

bir uzman tarafından inceleme yapılıp teşhis konmuşsa “evet”, bu konuda probleminin

olmadığı belirlenmişse “hayır”, hiçbir inceleme yapılmamışsa “bilmiyorum” bölümü

işaretlenmelidir.

Tablo 3.1: Selülit teşhis ön görüşme bilgilerinin müşteri takip kartına işlenmesi

     Sorulara verilen cevaplar genellikle “evet” ise bu kişide selülit olma ihtimali çok yüksektir. Bu durumda gözle elle ve cihazlarla yapılan kozmetik ve/ veya tıbbi teşhis yöntemlerine geçilebilir.

     Cevaplar çoğunlukla “hayır” ise selülit ihtimali düşük olmakla beraber gerek duyuluyorsa diğer yöntemlerle teşhis de yapılabilir.

     “Bilmiyorum” cevapları çoğunlukta ise kişi bu sorulara karşılık gelen uzmanlık alanlarına detaylı muayene için yönlendirilmelidir.

 Elle ve gözle teşhis

 Siluet bozukluğu

     Elle ve gözle yapılacak selülit teşhisinde, öncelikle tüm vücudun silueti (dış sınır çizgisinin oluşturduğu şekil) incelenmelidir. Selülit, oluştuğu bölgede az ya da çok şekil bozukluğu meydana getirerek vücudun normal siluetini bozmaktadır. Bu siluet bozukluğu, sağlıklı yetişkin bir insanın vücut şeklini ve siluetini gösteren bir resim ya da çizimle müşterinin vücut şekli genel hatlarıyla

kıyaslanarak kolayca fark edilebilir.

Resim 3.3: Her iki cinsiyette sağlıklı yetişkin insanın vücut şekli ve silueti

 Portakal kabuğu görünümü

     Selülitin yerleşim bölgeleri daha önceki konuda açıklanmıştı. Gelişim evresine göre deri üzerinde oluşturduğu değişiklikler izlenerek ve deri parmaklar arasında Resim 3.3’te görüldüğü gibi sıkıştırılarak bölgede selülitin olup olmadığı ve hangi aşamada olduğu anlaşılabilir. Kişi, ayakta normal duruşunda ve yatar pozisyonda incelenmelidir.

Resim 3.4: Derinin sıkıştırılmasıyla yapılan selülit teşhisi

 Ödem oluşumu

     Ödem, bir bölgede aşırı su birikmesi anlamına gelir. Selülitin ilk aşamalarında

fark edilmemesine rağmen bölgede ödem başlamıştır. İlerleyen aşamalarda, deri

yüzeyinden de fark edilebilir ve teşhis edilebilir. Ödemin olup olmadığı,

bölgeye parmakla birkaç saniye kuvvetlice bastırılıp çekilerek anlaşılabilir.

Ödem varsa bölgeye bastırıldığında bir çukur oluşacak, baskı kesildiğinde ise

oluşan çukur hemen eski hâline dönmeyecektir.

 Varis

     Toplardamarlar dokulardaki kanı tekrar kalbe taşıyan damarlardır. Akımın

oluşmasında kalbin pompa gücünün etkisi yoktur ancak nefes alıp vermenin,

yerçekiminin ve toplardamarın çevresinde bulunan kasların pompa gücünün

etkisi vardır. Toplardamarlar içinde, kanın geriye kaçmasını engelleyerek

sadece kalbe doğru akım oluşmasını sağlayan kapakçıklar bulunur. Selülit

oluşan bölgede, selülitli dokunun yaptığı basınç sonucunda toplardamarlardaki

kan akışı yavaşlar ve kapakçıklar da görevlerini tam olarak yapamaz. Basınç

arttıkça durum ağırlaşır ve kan toplardamarda birikerek deri yüzeyinden

görünür hâle gelir.

 Kılcal damar çatlaması (telanjiektazi)

     Genellikle varise neden olan etkenlerden dolayı ortaya çıkar. Bölgede kılcal

damar çatlaması varsa varis oluşumuna da yatkınlık vardır denilebilir. Selülitin

ilerleyen aşamalarında görüldüğü gibi hamilelik, ağır yük taşıma, aşırı ısıya

maruz kalma, fazla kilo ve damar hastalıkları sonucunda da ortaya çıkabilir.

Selülitli bölgede ve bölgenin yakınlarında telanjiektazi ya da örümcek

telanjiektazi şeklinde görülebilir. Selülitin ilerlemesiyle artar.

Resim 3.5: Kılcal damar çatlaması (telanjiektazi) ve varisin görüntüsü

 Nodül (kist)

     Nodüller yuvarlak, çapı 1 cm’den küçük patolojik oluşumlardır. Vücut analizi

terminolojisinde, selülitli dokudaki yağ hücresinin etrafına kollajen ve elastin

liflerin, kılcal damar ve sinirlerin bir ağ gibi sarılarak oluşturduğu küçük kistleri

tanımlamak için kullanılır. Selülitin ilk aşamalarında elle hissedilen küçük

yuvarlaklar hâlinde iken ilerleyen aşamalarda serbest duruşta gözle görülebilen

hâle dönüşür.

 Deride soğukluk

     Bilindiği gibi vücuda alınan besinin ısı enerjisine çevrilmesi için iyi çalışan bir

dolaşım sistemiyle hücrelere kadar gitmesi ve orada yakılması gerekir.

     Selülitin öncelikle bir dolaşım bozukluğu problemi olduğunu hatırlayacak

olursak problem ağırlaştıkça bölgenin ısısının da düşeceği sonucuna

kolayca varılabilir. Bu ısı farkı, çeşitli cihazlarla da ölçülerek selülit

teşhisi yapılabilmektedir.

 Ağrı

     Selülit oluşumunun içerisinde bölgede bulunan tüm hücrelerle beyin arasındaki

haberleşmeyi; ağrı, acı, basınç gibi etkileri algılamayı sağlayan sinir hücreleri

vardır. Selülitin aşaması arttıkça bu hücreler de tıpkı damarlar gibi basınca

maruz kalır ve kişiye ağrı hissi verir. İlk aşamalarda normal duruşta ağrı

yokken; ilerleyen aşamalarda oldukça şiddetli ağrı hissedilebilmektedir.

Tespit edilen bölgede ayakta normal duruşta, ayakta deri sıkıştırıldığında ve yatar

pozisyonda portakal kabuğu görüntüsünün, ödemin, ele gelen nodülün, siluet bozukluğunun

ve ağrı hissinin olup olmadığı, kılcal damar çatlaması ve varis bulunup bulunmadığı ve

bölgenin ısısının diğer bölgelerden düşük olup olmadığı incelenir. Tablo 3.2’de bu

belirtilerin selülitin aşamalarına göre sınıflandırılması görülmektedir.

Tablo 3.2: Selülit belirtilerinin aşamalarına göre sınıflandırılması

     Vücuttaki selülit oluşum bölgelerinin her birinde elle ve gözle teşhis yapılmalı;

yukarıdaki tablodan yararlanılarak selülitin derecesi belirlenmeli ve her bir bölgenin çevre

ölçümleri, bel ve kalça ölçümü konusunda anlatılan teknikle alınarak müşteri takip kartına

kaydedilmelidir.

Tablo 3.3: Selülit analiz sonuçlarının müşteri takip kartına işlenmesi

     Bu kayıtlar alındıktan sonra, elektroestetik cihaz firmalarının ürettiği termografi

cihazlarıyla selülitin vücuttaki yerleşim haritası çıkarılarak selülitin vücuttaki yerleşimine

göre tipi bulunabilir ve buna uygun bir bakım planı hazırlanabilir.

     Selülit tanısı, çıplak göz ve el ile muayenede konulabildiği gibi kontakt termografi

denilen yöntemlerle de olabilmektedir. Bu yöntem, doku sıcaklık farklılıklarını belirleme

esasına dayanır. Vücutta kan dolaşımının normal olduğu bölgelerde vücut ısısı da normal

olur. Dolaşım bozukluğu olan yerlerde kanın azlığından, bu bölgeler vücudun normal

ısısından daha soğuk olur.

     Selülitin oluşma nedenlerinden biri dolaşım bozukluğu olduğu için termografi ile

dolaşım bozukluğunun ve selülitin yeri de teşhis edilir. Örneğin yeşil görünüm 1. aşamayı

göstermekteyken daha koyu alanlar, daha ileri evreleri göstermektedir ancak bu ölçümü

yaparken ortamın ısısı çok önemlidir.

    

3.5.2. Tıbbi Yöntemler

 Termografi

     Bu yöntem, elektroestetik cihazların dışında tıbbi termografi cihazıyla da uygulanır.

 Antropometrik muayene

     Daha önceki öğrenme faaliyetinde ayrıntılı olarak anlatılan ölçüm yöntemlerinden

beden kitle indeksinin hesaplanması ile obezite ve lokal yağlanma değerlendirebildiği hâlde

selülit tespitinde net sonuçlar alınamaz. DKK ölçümü ise deri altı yağ kalınlığı hakkında

bilgi verirken selülit hakkında fikir vermez.

 Ekografi

     Bir çeşit ultrason cihazı olup uygulandığı yerin, ayrıntılı olarak görünümünü sağlar.

Selülitte uygulanma amacı, deri kalınlığının ve yağ tabakasının kalınlığının ölçümüdür.

 Manyetik rezonans

     Vücudun 3 boyutlu incelenmesi imkânını sunar. Bu sayede cilt kalınlığı, yağ tabakası

ve oluşabilecek ikincil, üçüncül (tümör, yapısal bozukluklar) nedenlerin varlığının ya da

yokluğunun tespitini sağlar. Daha çok obeziteyi değerlendirmede kullanılır.

 Bioelektrik direnç

     Son yıllarda yağsız doku kitlesi ve yağ dokusunun elektriksel geçirgenliğinin farklı

olmasına dayanılarak geliştirilen “biyoelektriksel impedans analiz” (BIA) yöntemi,

taşınabilir bir cihazla ve kullanıcı deneyimi gerektirmeksizin çabuk sonuç verdiğinden

giderek yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamıştır.

     50 kHz elektrik akımı, vücuda ayak ve/ veya el elektrotları vasıtası ile gönderilir ve bu

şekilde vücut analizi yapılır. Bağ dokusundaki kılcal dolaşım değişiklikleri hakkında bilgi

veremediğinden selülit teşhisi için yeterli değildir.

Resim 3.6: Ayaklardan ve elden BİA ölçümü yapan cihazlar

 Kserografi

     Epidermis, dermis, subkutan (alt deri) doku ve kas dokusunun kalınlığı hakkında bilgi

vermektedir ancak kılcal dolaşımdaki değişiklikleri göstermemektedir.

 Histopatolojik muayene

     En kesin ve doğrudan (direkt) değerlendirme yöntemidir. Etkilenmiş bölgede biopsi

ile yapılması mümkündür.

3.5.3. Selülit Tedavi Yöntemleri

     Selülit tedavisinde erken teşhis ve selülite yol açan faktörleri ortadan kaldırmak

böylelikle selülite neden olan faktörler ortadan kaldırıldığında daha erken ve başarılı

sonuçlar alınabilir.

     Yanlış alışkanlıkların yerine, doğru alışkanlıkların kazanılması da bu sorunların

çözülmesinde çok önemli rol oynar.

     Selülitin durumuna, yerine ve derecesine; kişinin özelliklerine göre bir ya da birden

fazla yöntem birlikte uygulanabilir.

3.5.3.1. Kozmetik Yöntemler

 Masajla selülit tedavi yöntemleri

     Sorunlu bölgelere özel tekniklerle uygulanan masajla önemli noktalardaki dolaşımın

hareketli hâle gelmesi sağlanabilmektedir. Bu nedenle masajın profesyonel bir uzman

tarafından yapılması gerekmektedir.

 Elle lenfatik drenaj masajı

     Elle yapılan masaj, biriken lenf ödeminin atılmasına ve dolayısıyla hem lenf

hem de kan akımının düzenlenmesine yardımcı olup ciltte oluşan portakal

kabuğu görüntüsünü yok etmede başvurulan bir yöntemdir.

 Selülit masajı

     Uzmanlar tarafından gerçekleştirilen tıbbi bir masajdır. Deri altı kan dolaşımını

iyileştirerek damarların çapının daraltılması ve kanın bacaklardan düzenli olarak

akmasını sağlar. Böylece bozuk kan dolaşımının yeniden düzenlenmesi,

hücrelere daha iyi oksijen gitmesi ve toksik maddelerin vücuttan atılması

sağlanır.

Vakum ve basınç ile selülit tedavi yöntemleri

 Vakum yöntemi

     Vakum uygulamasına dayanan yöntemle şekillendirme ve sıkılaştırma cihazları,

hücreleri aktive ederek dokunun derinliğindeki enerjiyi açığa çıkarır. Doku arasında biriken

sıvının idrar yoluyla dışarıya atılması sağlanarak ödem çözülür. Yağları çözerek cildin

sıkılaşmasını ve pürüzsüzleşmesini sağlayan cihazlar; bacak, basen, bacak içi, karın, mide,

kol, göğüs, yüz ve dekolte bölgelerinde uygulanabilmektedir.

     LPG ve CFK gibi vakum masajı uygulamaları, lenfatik drenajı arttırmak suretiyle

bölgenin dolaşımını düzelterek selülit tedavisi sağlar.

 Basınç yöntemi

     Bu yöntemde kullanılan cihazlar, bir kumanda aletinden ve bu aletin ek parçalarından

oluşur. Bandajlar ayaklar, bacaklar, kalça, göbek veya yağ fazlası varsa kolların etrafına

sarılır. Basınçlı hava üreten cihazlar; havayı ayakuçlarından baldırlara, popoya ve kalçaya

ulaştırır.

 Vakum-basınç yöntemi

     Bu yöntem, vücudu toksinlerden arındırıp yağ çözerek ve sıkılaşma sağlayarak selülite

çözüm sağlar. Negatif ve pozitif atmosfer basınçları basınç ve çekim gücü ile işleyişini

sağlayan yöntem, alçak basınç sırasında bacaklara kan ve oksijen pompalar. Yüksek basınç

sırasında ise kirli kan ve toksinler, toplardamarlar ve lenf kanalları aracılığıyla dışarı atılır.

Elektrik akım sistemleriyle selülit tedavi yöntemleri

 Kas simülatörü

     Düşük elektrik akımıyla kasların uyarılarak çalıştırılması esasına dayanır. Sarkmaları

ve doku gevşemelerinin tedavisini yaparak vücudu biçimlendirmeye yardımcı olur.

Gevşemiş kasları sertleştirir. Kasların çalışmasıyla metabolizma hızlanır, dokularda birikmiş

olan toksinler vücuttan atılır. 10–15 seans sonrasında incelme ve sıkılaşma başlar.

 İğnesiz mezoterapi

     İyonize edilmiş ilaçların, elektriksel olarak yüklenerek “elektroporasyon teknolojisi”

(elektrik atımları yardımıyla hücre zarının geçirgenliğini değiştirme) ile dokulara

yedirilmesiyle gerçekleştirilir. Diğer yöntemlere göre tedavi süresini kısaltan uygulama

ayrıca cilt çatlakları, güneş sonrası lekeler ve anti-aging amaçlı tedavilerde de

kullanılmaktadır.

Işınlar ve ses dalgalarıyla selülit tedavi yöntemleri

 Kızılötesi ışınlar

     Kızılötesi ışın veren bir makinenin altında sorunlu bölgelere, makineden ışın

verilmesini sağlayan bantlar yapıştırılır. Kas canlandırma etkisi olan bu makine, lokalize

yağları azaltmaktadır. Metabolizmanın hızlanmasını sağlayan kızılötesi ışınlarla tedavi için

ortalama 15 seans uygulanmaktadır.

 Ultrason (ses dalgaları)

     Bu yöntem, ses dalgalarının oluşturduğu titreşim etkisi ile selüliti parçalama ve idrar

yoluyla atma esasına dayanır. Derinin ultrasona maruz kalması sonucu metabolizma aktif

hâle gelerek atık maddelerin vücuttan atılmasını kolaylaştırır. Bu işlem sonucunda deri

sıkılaşır, deri altındaki yağlar vücuttan atılır, mikro masajla selülit ve basen sorunları başarılı

bir şekilde çözümlenir.

3.5.3.2. Tıbbi Yöntemler

Enjeksiyonla selülit tedavi yöntemleri

 Karboksiterapi

     Yöntemin çıkış noktası, “Bir ortamın oksijensiz bırakılmasının o ortamdaki yağ

dokusunun azaltılmasını tetiklemesi”dir. Cildin altına ince bir iğne aracılığıyla karbondioksit

gazının verilmesi öncelikle o bölgeye kan akışını hızlandıran, daha da önemlisi dolaşımı

düzenleyen bir mekanizmayı tetikler. Karbondioksit verilen bölgeye gelen kanın bu

bölgedeki karbondioksiti alıp yerine oksijen bırakmasıyla yağ hücrelerinde yağ yakımı

başlatılmış olur. Karboksiterapi özellikle LPG ile desteklendiğinde selülit tedavisine,

bölgesel zayıflamaya ve sıkılaşmaya olanak sağlamaktadır.

 Mezoterapi

     Mezoterapi, uzun süren diyetlere ya da cerrahi yöntemlere başvurmak istemeyenlerin

en çok tercih ettiği bölgesel zayıflama ve selülit tedavisi yöntemidir. Selülit tedavisinin yanı

sıra saç dökülmesi ve cilt yaşlanması için de tercih edilir.

Bacak, kalça, karın ve kollara enjeksiyon ile düşük dozlarda bitkisel kökenli ilaç

karışımları verilir. Enjekte edilen ilaç kokteyli sayesinde, orta derinin üzerine hapsolmuş ve

vücut tarafından kullanılamayan yağ hücreleri, serbestleşip dolaşıma katılır.

 Lipoliz

     Tüm dünyada uygulanan ve FDA onayı alan yöntemin en önemli özelliği spor ve

diyetle yakılamayan, bölgesel ve kalıcı yağ depolarının erimesini sağlamaktır. Yağları

yakarken yerleşmiş selülitleri tedavi eden yöntem, yağ hücrelerinin kalıcı olarak

küçültülmesi ve yok edilmesi anlamına gelmektedir. Soya yağından elde edilen maddenin

sorunlu bölgelere enjekte edilmesiyle uygulanan yöntem, mezoterapinin daha geliştirilmiş

bir şeklidir.

Cerrahi yöntemler

 Liposuction

     “Lipoplasti”, “liposculpture” veya “aspirasyon-yardımlı lipektomi” bu metodu

tanımlayan diğer terimlerdir ve “liposuction” bunlar arasında en sık kullanılan ve diğerlerini

de kapsayan terimdir.

     Liposuction, bir vakum cihazına bağlı olan özel kanüller kullanılarak cilt altı yağ

dokusunun cerrahi olarak vakumlanarak çıkarılmasıdır.

Yağ dokusunun azaltılması, bölgedeki selülit oluşumunu bir miktar hafifletebilmekle

birlikte selülitin giderilmesinde tek başına tam bir sonuç vermemektedir.

3.5.3.3. Destekleyici Yöntemler

 Ozon terapisi

     Yumurta şeklindeki bir kabın içinde (veya damara oksijen enjekte edilerek)

gerçekleşen terapide ozon buharı, derinin altına inerek selülit hücrelerinin oksijenle

dolmasını sağlar. Kan dolaşımı hızlanır ve selülitli bölgeler harekete geçer. İdrar yoluyla

toksinlerin atılımı sağlanır. Yöntemin mezoterapi ile birlikte uygulanması tavsiye

edilmektedir.

 Akupunktur

     Akupunktur, tek başına selülit sorununu gidermeye yeterli değildir ancak şişmanlıkla

birlikte çoğu kez sinirsel bir faktör de söz konusu olduğundan akupunktur iyi bir yardımcı

tedaviyi teşkil edebilir.

Organizmanın pek çok kumanda sisteminin kulakta bulunması ilkesinden yola çıkan

akupunktur, özellikle su tutulması olayında etkili olabilir. Hormonal düzensizlikleri

gidermek için genital noktalara, iştahı azaltmak için de oburluk noktasına uygulama yapılır.

 Refleksoterapi

     Selülitli dokunun metabolizmasının vücutta bulunan çeşitli duyu sinirlerine yapılan

sistemli masajla çalıştırılması esasına dayanır.

Isı sistemleri

 Isı lambaları

     Dalga boyunun küçük, açığa çıkardığı enerjinin fazla olması nedeniyle kırmızı

ışık yayan özel lambalı cihazlar, selülit gidermede destekleyici uygulama olarak

kullanılmaktadır.

 Isı battaniyesi

     Elektrikli battaniye mekanizmasıyla çalışan, şekli vücuda sarılmaya müsait

olarak üretilmiş özel battaniyeler, selülit gidermede destekleyici uygulama

olarak kullanılmaktadır.

 Kozmetik ürünler

     İçeriğinde kafein, parafin, gliserin, tuz, ısı arttırıcı ve yağ yakıcı bitkisel özler,

sıkılaştırıcılar, kollajen üretimini uyarıcı kimyasallar bulunan çeşitli kozmetik ürünler, selülit

gidermede diğer yöntemlerle birlikte kullanılmaktadır. Bu ürünlerin etkisini arttırmak

amacıyla çeşitli şort veya sargılar da kullanılmaktadır.

3.5.4. Selülitte Beslenme

     Selülit giderme programında önce, bir beslenme uzmanı gözetiminde yeterli ve

dengeli bir beslenme planı oluşturulmalı ve bu planın yaşam boyu uygulanacak bir

alışkanlığa dönüşmesi sağlanmalıdır.

     Selülit giderme aşamasında uygulanacak diyetin su, antioksidanlar, vitaminler ve lifli

besinler açısından zengin; tuz ve yağ açısından zayıf olması gerekir. Liften fakir diyet,

kabızlığa ve bacaklarda toplardamar direncinin artmasına yol açar. Balık, kabuklu deniz

ürünleri, kümes hayvanı ve yumurta tüketilerek protein ve mineral açısından zengin bir

beslenme uygulanır. Proteinler, ödemi önler ve iştah artırır. Günlük alınan toplam kalorinin

en az % 12'si proteinlerden oluşmalıdır. Şekerlemeler, hamur işleri, gazlı içecekler gibi

işlenmiş karbonhidratlar, kızartmalar ve kafein diyetten çıkarılmalı, alkolden ve sigaradan

uzak durulmalıdır. Karbonhidrat ihtiyacı taze meyve ve sebzelerden, kepeği alınmamış un

mamullerinden, kurubaklagil ve tohumlardan karşılanmalıdır. Diyetteki yağlar doymamış

yağ olmalıdır.

3.5.5. Selülit ve Egzersiz

     Selülit konusunda birçok uzman, selülit oluşumunun durdurulması veya erken

dönemlerdeki selülitin ortadan kaldırılmasında, egzersizin en ucuz yöntem olduğu

konusunda fikir birliği içindedir. İlerlemiş selülitte ise kişiye göre hazırlanmış iyi bir

beslenme diyeti ve bakım planı ile birlikte yapılan egzersiz, başarıyı önemli oranda

arttıracaktır.

     Kişinin vücut yapısı ve genel sağlığı, egzersiz uzmanı ve doktor tarafından incelenerek

en uygun egzersiz planı çıkarılmalı ve kişinin bu planı, selülit giderme terapisi süresince

düzenli olarak uygulaması sağlanmalıdır.

     Egzersiz, selülitli bölgelerde kan dolaşımın artmasını ve kas hareketleri sayesinde de

lenf akımını hızlandıracak ayrıca kaslara gerginlik verecektir.

Selülite karşı en etkili egzersiz, tempolu yürüyüş ve yüzmedir fakat tıbbi olarak bütün

sporlar içinde en iyisi jimnastiktir. Bunun bir avantajı da sağlıklı olan herkes tarafından

istenildiği yerde, istenilen zamanda ve şekilde uygulanabilmesidir.

UYGULAMA FAALİYETİ

4. CİLT YAPISI VE ÇATLAKLAR (STRİA)

4.1. Cilt Yapısı

     Cilt, üst üste sıralanmış epidermis, dermis ve hipodermis olmak üzere üç katmandan

oluşmaktadır. Dermis, gerçek bir yorganı andırır. İçerdiği lifler sayesinde, cildin temel

çatısını oluşturur. Bu lifler temel olarak iki çeşittir. Vücudun proteinden sentezlediği elastin

ve kollajen lifleri olarak adlandırılır. Demet şeklindeki kollajen lifleri cildin dayanıklılığını,

diriliğini ve yapısal bütünlüğünü sağlar. Daha ince olan elastin lifleri, kollajen lifleriyle

birlikte gerçek bir ağ oluşturur ve cildin elastikiyetinde önemli bir rol oynar.

     Kollajen, vücuda dayanıklılık veren protein maddesidir. Kollajen lifleri ağı cildin,

kemiklerin damar duvarlarının bağ ve destek dokusunu oluşturur. Kollajen azalınca deri

incelir, sarkar ve kurur. Kemik kırılganlığı riski artar. Güneşin ultraviyole ışınları gerçek bir

kollajen düşmanıdır. Nikotin, şeker, oksijen azlığı, bedensel aktivite azlığı, beslenme ve

hormon bozukluğu gibi nedenler kollajen yıkımını çabuklaştırır. Kollajen, cildin güzelliği ve

sağlığı için zorunludur. Cildimiz için önemli olan 2 kollajen çeşidi vardır.

 Kollajen 1 fazları

     Epidermiste bulunan kollajen 1 fazları nem tutucudur. Cildin nem tutuculuğununun

%60’ını kollajen sağlar.

Kollajen 3 fazları

     Dermis(cutis)te bulunur ve cildin diriliğini, sıkılığını sağlar. Vücut ağırlığının % 6’sını

kollajen oluşturur. Genç bir ciltte kaybolan kollajenin yerine ilave kollajen üretilir,

kollejen boşluğu tekrar doldurularak vücut sıvısı aynı seviyeye çekilir. Yaşlanmayla

birlikte kollajen yıkımı artar, yapımı ise tersine azalır.

     Elastin ise gerekli durumlarda gerilerek cildin esnekliğini sağlar. Örneğin hamilelikte,

derinin gerilmesini ve daha sonra eski hâline dönmesini sağlayan lifler bunlardır. Elastin

liflerin gerilmesi, kollajen liflerinin katlarını açarak onları da gerer. Elastin lifler gevşedikçe

kollajen lifler büzülür ve yapıları deforme olur.

     Elastin ve kollajen lifleri, sepet örgüsü gibi birbirlerine geçmiş durumdadır ve bu

yapıyla cildin bir noktaya kadar esneyip tekrar eski hâline dönebilmesini sağlar. Kollajen

ağları düzensizleşir ve elastik lifler koparsa cildi sıkılaştıran tüm yapı yıkılır ve cilt, yaraya

benzer çizgili bir hâl alır ve çatlaklar (stria) oluşur.

Şekil 4.1: Deride elastin ve kollajenin yerleşimi

4.2. Çatlakların (Stria) Tanımı

     Hızlı büyüme, gebelik ve hızlı şişmanlama sırasında derinin aşırı gerilmesi nedeniyle

kollajen liflerin düzensizleşmesi ve elastin liflerin kopmasıyla derinin dermisten epidermise

doğru yırtılmasına “deri çatlağı” ya da “stria atrophica” denilmektedir. Bu durum, tıbbi bir

problem yaratmayan fakat kozmetik olarak rahatsız eden bir durumdur. Yaşanan değişimin

miktarına, hızına ve çeşidine göre çatlakların derinlik, genişlik ve yönleri de değişir.

4.3. Çatlakların Nedenleri

4.3.1. Genetik Faktörler

     Çatlakların oluşumunda cildin genetik özellikleri son derece etkilidir. Bu özellikleri

maddeler hâlinde görelim:

Elastin liflerin esnekliği ve kalitesi

     Elastin liflerin esneme kapasiteleri fazla ise cilt çatlakları daha az görülmekte, kapasite

az ise çatlaklar daha kolay ve daha fazla oluşabilmektedir.

     Bağ dokuda elastin liflerin zayıf gelişmesine yol açan genetik bir hastalık olan

“marfan sendromu” gibi hastalıklar da derimizi bir arada tutan bağ dokuyu ve cilt unsurlarını

olumsuz etkiledikleri için çatlaklara neden olan faktörlerdir.

Kollajen üretiminin miktarı ve kalitesi

     Kollajen lifler, elastin liflerin esneme sınırlarını belirler. Dolayısıyla kollajen

üretiminde ve üretilen kollajenin kalitesinde bir problem olduğunda cildin esneklik ve

dayanıklılığında da problemler yaşanır. Kişide cilt çatlaklarına neden olan diğer faktörler de

mevcutsa kollajen üretimi ve kalitesi normal olan bir cilde göre daha kolay çatlak

oluşabilmektedir.

Yağ hücrelerinin miktarı ve genişleme kapasiteleri

     Vücutta görülen dikey çatlakların en önemli nedeni ani kilo alımıdır. Diğer tüm

faktörler de aslında ani kilo almanın nedenleri olarak kabul edilebilir. Kilo almada

çocuklarda daha çok yeni yağ hücresi oluşurken yetişkinlerde var olan yağ hücrelerinin

genişlediği görülmektedir. Bu değişimlerin ne miktarda olacağı genlerle belirlenmiş olup

kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Miktarı ve genişleme kapasitesi yüksekse yağ

hücreleri normalden fazla sayıda ve genişlemeye yatkın olacak, depo edilecek yağ arttığında

hücreler aşırı genişleyip bulundukları bölgeye baskı yapacak ve sonuçta yağ hücreleri kadar

genişleyemeyen cildi bir arada tutan kollajen lifler bozulacak ve elastin lifler kopacaktır.

Cildin kalınlığı

     Cildin kalınlığı, çevresel şartlardan etkilenmekle birlikte genetik bir özelliktir. Koyu

renk ciltlerde daha kalınken, açık renklilerde daha incedir. Vücudun çeşitli bölgelerinde

farklı kalınlıklardadır. Örneğin el içi ve ayak tabanında cilt oldukça kalınken karında daha

ince, eklemlerin katlanma yönündeki deride (diz arkası, dirsek içi vb.) ise daha da incedir.

Cilt çatlaklarının daha çok derinin ince olduğu yerlerde görülmesi, bu bölgelerin veya ince

cildin kollajen ve elastin miktarının cildi, aşırı gerilme durumunda bir arada tutmaya

yetmediğini düşündürmektedir.

Cildin su tutma kapasitesi

     Derinin en üst tabakasının yaklaşık % 10–13’ünü su oluşturur. Bu tabakadaki su

içeriğinin azalması deride kuruluk, çatlama ve kaşıntıya yol açar. Deriden su kaybı

süreklidir. Bu kaybı ancak yeterli miktarda sebum salgısı normal sınırlarda tutabilir. En basit

yolla yani deriden buharlaşma ile kaybedilen su, derinin daha alt tabakalarının sağladığı

suyla desteklenir. Kollajen ve elastininin bir çeşidi cildin su tutma kapasitesinde, diğer

faktörlerin yanı sıra önemli rol oynamaktadır. Çatlakların başlangıç aşamasında deri, aşırı

gergin ve kaşıntılıdır. Derinin su tutma kapasitesi az ise çatlaklar daha hızlı gelişecektir.

4.3.2. Biyolojik Faktörler

Ergenlik

     Bu evredeki hormonal değişimlerin ve hızlı büyümenin etkisiyle vücutta yatay ve

dikey çatlaklar oluşabilmektedir. Özellikle kızlarda görülen hızlı kilo alma veya göğüs,

kalça, basen bölgelerindeki ani genişleme nedeniyle bu bölgelerde dikey çatlaklar; her iki

cinste hızlı boy uzaması nedeniyle bel, kalça ve üst bacaklarda yatay çatlaklar görülebilir.

Hamilelik

     Sadece ergenlik döneminde değil, özellikle kilo alımına bağlı ciddi fiziksel ve

hormonal değişimlerin yaşandığı hamilelik döneminde de göğüs, kalça, karın ve bel

çevresinde çok sık çatlak görülmektedir.

4.3.3. Hormonal Faktörler

Adrenal hormonlar

     Bilim adamları, ergenlik ve hamilelik döneminde oluşan çatlaklara sadece derinin

gerilerek yırtılmasına neden olan kilo artışı ve genleşmenin değil; bunun yanı sıra aynı

dönemlerde adrenaller tarafından salgılanan ve oranı ciddi derecede artan “glucocorticoid”

hormonlarının da neden olabileceğini belirtmektedir.

Kortizon

     Deri çatlakları, uzun süreli bölgesel veya sistemik kortizon kullanımına bağlı olarak da

gelişebildiği gibi böbrek üstü bezinin aşırı kortizon salgıladığı “cushing sendromu”nda

kandaki kortizon düzeyi artarak deride çatlaklara neden olur.

4.3.4. Mekanik Faktörler

Ani boy uzaması

     Büyüme döneminde, boyun kısa sürede fazla uzaması sonucunda derideki kollajen

liflerin yapısının bozulması ve elastin liflerin aşırı gerilerek kopması sonucunda enine

(yatay) çatlaklar oluşur.

Ani kilo değişimleri

     Genellikle ergenlik döneminden itibaren kilo alıp verme sonucunda ciltte boyuna

(dikey) çatlaklar oluşur.

Çatlakların görülme sıklığı

 Gelişme çağında görülme oranı yaklaşık % 25 oranındadır.

 Erkeklerde görülme oranı % 10 oranındadır.

 Hamile bayanlarda % 95 oranında görülme sıklığı vardır.

4.4. Deri Açılmaları ve Çatlakların Oluşum Bölgeleri

     En çok karın, kalça, baldırlar, bacak, bel çevresi, kolların üst kısmı, göğüs ve diz

arkalarında enine veya boyuna ince beyaz çizgiler şeklinde yer alır.

Kollar

     Üst kolda, omuz eklemi çevresinde genellikle ani kilo değişimleri sonucunda dikey

çatlaklar görülür. Bunun dışında, çok aşırı kilo alma durumunda dirsek çevresinde de çatlak

görülebilir.

Resim 4.1: Omuz eklemi çevresinde yatay çatlaklar

Göğüsler

     Vücudun en nazik organları arasında yer alır. Göğüsleri saran doku, oldukça ince ve

hassastır. Bu bölgedeki çatlaklar gelişme çağında da oluşabilir. Buna rağmen çatlakların

çoğunlukla doğum sonrasında ortaya çıktığı görülür. Genellikle göğüsteki dokuların ani

büyümesiyle oluşan dikey çatlaktır.

Karın

     Bu bölgede ortaya çıkan çatlakların oluşumunda da ani kilo alma ve gebelik dönemi

önemli bir rol oynar. Genellikle derin ve dikey çatlaktır.

Resim 4.2: Karın bölgesinde hamilelik nedeniyle oluşan dikey çatlaklar

Bel çevresi

     Daha çok bel çevresiyle belin üst kısmında görülen çatlaklar, her yaşta ortaya

çıkabilir. Cinsiyet farkı gözetmeksizin kadın ve erkekte meydana gelir ve genellikle ani boy

uzamasıyla oluşan yatay çatlaktır.

Kalça

     Bu bölgede, hem boy uzaması hem de kilo değişimlerinden dolayı her iki yönde de

(yatay ve dikey) çatlaklar görülmektedir.

Resim 4.3: Kalça bölgesinde ani kilo alma sonucu oluşan dikey çatlaklar

Bacaklar

     Üst bacakta kalça ekleminin ve alt bacakta diz ekleminin çevresinde her iki yönde

çatlaklar görülebilmektedir.

Resim 4.4: Üst bacakta ani kilo alma sonucu oluşan dikey, ani boy uzaması sonucu oluşan yatay

çatlaklar

4.5. Deri Açılmaları ve Çatlakların Saptanması

     Çatlak oluşumu öncesi, sırası ve sonrasında derinin yapısında önemli değişiklikler

meydana gelmektedir. Bu değişikliklerin deri üzerinden izlenmesi çatlakların saptanmasında

yol gösterici olacaktır.

Stria (çatlak) oluşumunda deride aşağıdaki değişiklikler olmaktadır:

Pigment içeriğinde değişme (sedefleşme)

     Çatlakların derecesine ve yoğunluğuna bağlı olarak renk, açık pembeden morumsu

tonlara kadar değişebilir. Deri çatlakları oluşmadan önce deri rengi pembeleşir ve bu

aşamada genellikle kaşıntı vardır. Kısa sürede bölge, kırmızı mor bir çizgi hâlini alır (stria

rubra).

Resim 4.5: Çatlak oluşumunda deri renginin pembemsi mor görünümü

     Son aşamada ise bölgede renk pigmenti üretimi artık yapılamadığından deri sedefimsi

beyaz bir renk alır. Bu aşamadan sonra çatlak oluşan kısımlar, bronzlaşamaz ve UV

ışınlarına karşı savunmasız kalır. Zaman içinde bu çizgiler beyazlaşır ve daha az belirgin hâl

alır. Genellikle bir kaç cm uzunluğunda ve 1–10 mm genişliğindedir.

Resim 4.6: Çatlaklar oluştuktan sonra deride sedefleşme görünümü

 Dermis, elastin ve kollajen liflerinde değişim

     Derideki esnemelerin yoğunluğuna bağlı olarak çatlaklar, sadece renk farklılıkları

şeklinde değil aynı zamanda çukurlaşmış görüntüler şeklinde de oluşabilir. Elle

dokunulduğunda çatlak olan kısımların altının normal deriye oranla daha çukur olduğu

hissedilir. Bölge gerilip bırakıldığında normal deri esneyip eski hâline geri dönerken,

çatlaklar esnemeden gerilip bir kumaşın buruşması gibi büzülür.

Epidermiste kornea tabakasının kalınlaşması

     Epidermisin en üst tabakası olan kornea, ölü deri hücrelerinden oluşur ve ortalama

ayda bir kez yenilenir. Görevi deriyi korumak olan bu tabaka, çatlak oluşumu

gerçekleştiğinde altında bulunan yapısı bozulmuş dermisi koruyabilmek için kalınlaşır.

Dışarıdan bakıldığında normal deriye oranla daha ince görünmesine rağmen epidermis

kalınlaşmış, dermis incelmiştir. Çatlaklar mikroskopta incelendiğinde doku altında kollajen

ve elastin yapı tahrip olduğu için etrafındaki derinin, olması gerekenden çok daha ince

olduğu gözlemlenmiştir.

     Dokunulduğunda normal deriye oranla daha pürüzsüz ve kurudur. Kişiye dokunma

hissi farkı sorulduğunda özellikle büyük çatlaklarda histe az da olsa bir kayıp olduğu cevabı

alınmaktadır.

     Tüm bu parametreler göz önüne alınarak çatlakların hangi aşamada oldukları teşhis

edilip müşteri, gerekli tıbbi veya kozmetik bakıma yönlendirilmelidir. Teşhis aşamasında

aşağıdaki tablodan yararlanılarak çatlakların varlığı ve aşaması bulunabilir. Bulunan

sonuçlar, müşteri takip kartına veya programına Tablo 4.2’deki gibi işlenebilir ve yapılan

bakımın sonuçları takip edilebilir.

Tablo 4.1: Çatlak teşhis ölçütleri ve aşamaları

Tablo 4.2: İlk analiz sonuçları örnek olarak işlenmiş bir stria analiz ve takip çizelgesi

     Çatlakların giderilmesinde tıbbi ve kozmetik bakımların bir arada uygulanması daha

çabuk ve etkili sonuçlar vermektedir.

4.6. Deri Açılmaları ve Çatlakların Tedavi Yöntemleri

     Çatlakların oluşumunu önlemek, onları tedavi etmekten çok daha kolaydır. Bunun için

çok sık kilo alıp vermemeye dikkat etmek, cildin elastikiyetini arttırmak için düzenli egzersiz

ve esneme hareketleri yapmak, bol su içmek, her duş ve banyoda vücuda peeling uygulamak,

her gün cildi nemlendirici ürünler kullanmak (özellikle buğday ve susam yağı), belirli

aralıklarla masaj ve yosun kürleri yaptırmak ayrıca aşırı güneşlenmemek; sebze, meyve ve

protein açısından zengin gıdalar tüketmek; A, E ve C vitaminleri yönünden zengin

yiyeceklerle beslenmek ve sigara içmemek çok önemlidir.

     Çatlaklar oluştuktan sonra tam olarak giderilemez. Bu nedenle henüz pembe

renkteyken müdahale etmek alınacak sonucun başarısını arttıracaktır. Ergenlikte belirgin

olan çatlaklar, zamanla gerileyip tedavi ihtiyacı göstermez. Çatlakların tedavisinde kullanılan

ilaçlar, derinin orta tabakası olan dermisteki kollajeni uyarır ve elastin sentezini tetikler.

Deri çatlakları rahatsız ediyorsa aşağıdaki tedaviler denenebilir:

4.6.1. Kozmetik Yöntemler

Mikrodermoabrazyon

     Problemli bölgeye alüminyum oksit kristalleri püskürtülerek cilt aşındırma işlemi

yapılır. Ardından bağ dokusunu kuvvetlendirici ilaç ve kremler, ultrasound (ses dalgaları)

yardımı ile yedirilerek bölgesel olarak kan akımı arttırılır, böylece uygulanan ilaçların daha

iyi emilmesi sağlanır. Uygulamadan sonra uygulama alanında 15 dakika içinde hiçbir

kızarıklık ve iz kalmaz. İşlem aynı zamanda vücudun her yerine uygulanabilir.

     Mikrodermoabrazyon mutlaka hekim kontrolünde yapılması gereken bir uygulamadır.

İontoferez

     Bu yöntemle çatlakların altında eksilen kollajen yapının uyarılması ve doldurulması

amaçlanır. Bunun için kollajen içeren ampüller cilde sürülür. Ardından yaklaşık 5 – 6 dakika

kadar galvanik akım verilir ve kollajenin cildin alt tabakasına iletilmesi sağlanır. Haftada 2 –

3 seans şeklinde uygulanır. Ortalama 2,5 – 3 aylık bir tedavi süresi gerektirir.

Kimyasal peeling

     Özellikle 15–20 konsantrasyonda trikloroasetik asit ile yapılan peeling, derinin orta

tabakasına kadar soyulma sağlar. Bir aylık aralarla yapılan peeling derinin dokusu, gerginliği

ve rengini düzeltir.

Lazer tedavisi

     Düşük dozda 585-nm flash lambalı dye lazer tedavisi ile çatlaklar azaltılır. 4–6 hafta

aralarla yapılan birkaç tedavi gereklidir.

İntensive pulse light (IPL)

     Yoğunlaştırılmış atımlı ışık, yan etkileri az olduğundan kolaylıkla uygulanabilir.

Yapılan IPL tedavisi, yeni kollajen ve elastin lif oluşumunu uyarır.

Radyofrekans dalgaları

     Son yıllarda çatlak tedavisinde başarılı olarak kullanılmaktadır.

Reflexoterapi

     Refleksoterapi ile vücudun uzuv ve organ bölgeleri cilt üzerinden uyarılır ve

sözkonusu bölgelerin fonksiyonları düzenlenir. Çatlak giderme uygulamalarındaki amacı ise

dolaşımı canlandırmak ve düzene sokmak olarak bilinmektedir. Yöntemin uygulanmasında,

vücudun veya ayağın özel refleks noktaları uyarılarak kollajen ve elastin oluşumundan

sorumlu hücreler aktive edilmektedir.

Kozmetik ürünler

     Vücudun her bölgesinde kullanılabilen kozmetik ürünler, içeriklerinde yer alan

kollajen, hyalüranik asit, elastin ve vitaminler sayesinde cilde tekrar esneklik kazandırır.

Günde 1 kez, çatlakların bulunduğu bölge üzerine hafif bir şekilde masaj yaparak

uygulayacağınız kremler sayesinde istenen etkiyi elde edebilirsiniz. Çatlaklar, oldukça

belirgin ve beyaz renkliyse genellikle kozmetik ürünler ve soğuk duş gibi çözümlerle yeterli

etki sağlanamaz. Bu yöntemler sadece başka çatlakların oluşumunu önlemek amacıyla

kullanılabilir.

4.6.2. Tıbbi Yöntemler

     Beyaz renkli ve oluşumu uzun zaman öncesine dayanan çatlaklardan kurtulmak için

tıbbi uygulamalara ihtiyaç duyulur.

Bu uygulamaları şöyle sıralamak mümkündür:

Retinoid içeren kremler

     Retinoidler A vitamininin bir çeşididir. Bu kremler yara izlerini azaltır, deri yüzeyini

düzeltir, ince çizgileri ortadan kaldırır, deri rengini düzenler, sarkmayı tedavi eder.

Genellikle 3–6 aylık bir tedavi gerekir. Deride tahriş oluşturursa tedavi kesilir. Tedavi

esnasında güneşten korunmalıdır.

Mezoterapi ile tedavi

     Mezoterapi, dermisi tümüyle yeniden yapılandırma iddiasında bulunmadan cilt

çatlağını düzeltebilecek etkin bir tedavi seçeneğidir. Yalnızca doğru zamanda, taze

lezyonlarda ve iyi bir teknikle yapılması gerekmektedir.

Tedavinin amacı;

 Cilt ve cilt altı tabakanın kanlanmasını artırmak,

 Dermis içine yapılan enjeksiyonlarla hücresel metabolizmayı uyarmak ve dokuları canlandırmak için uygun zemin hazırlamaktır.

Kriyoterapi

     Kriyoterapi bir dondurma işlemidir. Çatlak izleri, ameliyat izleri, gebelik ve güneş

lekelerinin giderilmesinde, siğil ve derinin damarsal oluşumlarının azaltılmasında kullanılır.

Nadiren, lekelerin giderilmesi gibi kozmetik işlemlerde de tercih edilir. Cildin yenilenmesini

ve gençleşmesini sağlayan, anestezi gerektirmeyen bir işlemdir.

Lazer uygulaması

     Lazer, daha ciddi bir girişim ve mevsimsel bir uygulamadır. Lazer ışınları ile cildin üst

katmanları soyulur ve taze cilt tabakasının çıkması sağlanır. Çatlak, bir bağ dokusu hastalığı

olarak tanımlandığı için uygulamalarda cildin tahriş edilmesi tek başına yeterli

olmamaktadır. Bağ dokusunu onarıcı ilaç ve kremlerin emilmesini arttırmak için başka

yöntemlerin de uygulamaya eklenmesi gerekebilmektedir.

Bitkisel peeling

     Bitkilerden oluşan toz hâlindeki soyucu özellikteki bir karışım, özel losyonuyla

sulandırılarak çatlakların olduğu bölgeye masaj hareketleriyle uygulanır. Uygulama

yapıldıktan 1 hafta sonra ciltte soyulma meydana gelir. Bu şekilde derideki düzey

farklılıkları azaltıldığı gibi bitkilerin özellikleri nedeniyle cildin kan dolaşımı uyarılmış olur.

Bu işlem, çatlaklar çok ileri düzeyde olmadığı takdirde, karın gevşeme ve sarkmalarında da

uygulanabilmektedir.

AHA peeling

     Glikolik asit kullanılarak yapılan AHA peeling, yeni başlayan dikey çatlakların

tedavisinde etkili bir cilt soyma yöntemidir. Vücut bölgesi, önce glikolik asit içeren

temizleyicilerle temizlenir. Arkasından glikolik asidin yüzde 40’tan başlayan

konsantrasyondaki solüsyonları uygulanarak cildin kornea tabakasının soyulması kademeli

olarak sağlanır.